24 Hours on Earth (2014)

Productie: Chloe Pearne | 100 minuten | documentaire | Voice-over: Matthew Macfadyen

De zon is allesbepalend voor het ritme van het leven op aarde. Doordat de aarde om de zon draait, kennen we het verschil tussen dag en nacht, twee tijdsvensters die voor dieren vol gevaren en kansen zitten. Maar de meeste soorten hebben ingenieuze strategieën ontwikkeld om elk moment te benutten in de dagelijkse cyclus die onze planeet continu doorloopt. ‘24 Hours on Earth’ is een boeiend tweeluik van de natuurspecialisten van BBC Earth dat laat zien hoe dag en nacht zich voltrekken in het dierenrijk. Het concept is origineel en interessant: gedurende een periode van 24 uur worden diverse boeiende dieren gevolgd en wordt getoond hoe een dag er voor hen uitziet.

De eerste aflevering wordt ingeluid met een spectaculair ochtendkoor. De mannelijke withandgibbons in de Thaise jungle, dieren die behoren tot de luidruchtigste primaten op aarde, beginnen massaal te roepen om vrouwtjes te lokken en elkaar te waarschuwen voor mogelijke gevaren. Vervolgens ziet de kijker hoe diverse dieren omgaan met de uitdagingen en mogelijkheden die de zon hen brengt. De lammergier, een grote aaseter die zich vrijwel uitsluitend voedt met proteïnerijk beenmerg, gebruikt de door de zonnewarmte opgewekte thermiek bijvoorbeeld om op te stijgen en vanuit de lucht botten te kraken. Door de botten vanuit de lucht te droppen op scherpe rotspartijen, versplinteren de skeletresten en kunnen de vogels bij het smakelijke beenmerg. Ook de in een zoutwatermeer in Palau levende gouden kwallen profiteren direct van de kracht van de zon. De holtedieren hebben namelijk een ingenieus verbond gesloten met algen, een relatie die gunstig uitpakt voor beide soorten. De kwallen treden op als transporteurs van de algen, terwijl de planten middels fotosynthese met behulp van zonlicht suikers en voedingstoffen produceren voor hun dierlijke partners. Maar zeker in woestijngebieden kan de zon ook een minder welgevallige compagnon zijn en voor verzengend hoge temperaturen zorgen. ‘24 Hours on Earth’ toont ons op prachtige wijze hoe de in de Namibwoestijn levende namaquakameleon zich perfect heeft aangepast aan een klimaat met koele nachten en snikhete dagen. ’s Ochtends heeft de hagedis een donkere kleur om na een koude nacht de warmte te kunnen absorberen van de eerste zonnestralen. Op het heetst van de dag wordt het dier echter licht van kleur om oververhitting te voorkomen, alvorens in de avonduren in een soort hybride (gedeeltelijk licht en deels donker van kleur) te veranderen om enerzijds de laatste zonnewarmte te kunnen opnemen en aan de andere kant voldoende warmte vast te houden.

Het tweede deel van ‘24 Hours on Earth’ richt zich logischerwijs op de nacht, een dagdeel dat weer compleet andere wezens ten tonele voert. Vleermuizen komen met duizenden tegelijk tevoorschijn uit de grotten waarin ze overdag slapen, terwijl fraaie zeedraakjes in de nachtelijke oceanen hun parmantige liefdesdans opvoeren. Waar voor veel soorten in het holst van de nacht het zicht uiterst beperkt of zelfs non-existent is, profiteren dieren als leeuwen en de bizar ogende spookdiertjes (kleine primaten met verhoudingsgewijs enorme ogen) juist van hun extreem lichtgevoelige ogen, zintuigen die fungeren als natuurlijke nachtkijkers en de jagers ’s nachts een significant voordeel verschaffen ten opzichte van hun prooien. Zoals we gewend zijn van de BBC valt er op de kraakheldere en kleurrijke beelden die langskomen in ‘24 Hours on Earth’ weinig tot niets aan te merken. Bovendien heeft de documentaire ook op informatief vlak wel het nodige te bieden, zonder overigens ten prooi te vallen aan al te veel overbodige complexiteit. Het nettoresultaat is een fascinerend tweeluik waarin talloze bijzondere en exotische dieren voorbijkomen.

Frank Heinen

Waardering: 4

DVD- en blu-ray-release: 17 april 2015 (BBC Earth: Elements of Nature box).