A Family Affair (2015)

Regie: Tom Fassaert | 110 minuten | documentaire

Met zo een oma val je als documentairemaker met je neus in de boter. Ooit was ze een beroemd fotomodel en nu op haar 95ste is ze nog steeds een diva en een verschijning voor de camera. Maar dat is niet alles: oma Marianne, woonachtig in Zuid-Afrika, is het onderwerp van vele verhalen waarvan de gebeurtenissen traumatische sporen in de familie hebben nagelaten. De waarheid achter die verhalen wil documentairemaker Tom Fassaert naar boven halen in ‘A Family Affair’ (2015). Een poging die al bij voorbaat gedoemd is te mislukken; Marianne waarschuwt kleinzoon Tom dat de ‘echte waarheid niet bestaat en je er nooit achter komt, ook al probeer je het’.

Wat is bijvoorbeeld het verhaal achter oom René, een zonderlinge kluizenaar met psychische problemen, woonachtig in een huis vol troep? Volgens zijn broer Robert (de vader van Tom) is hij kapotgemaakt door hun moeder Marianne. Robert is iets minder geschonden uit hun kindertijd gekomen, maar ook bij hem zijn de tekenen van een jeugdtrauma aanwezig. Hij breekt regelmatig in tranen uit wanneer hij over Marianne praat. Beide mannen lijden aan het gemis van een ‘echte’ moeder. Ondanks dat of juist daarom blijven beide mannen hun moeder ‘mammie’ noemen. Het is alsof zij wanhopig proberen de ‘ideale’ moeder naar boven te halen in een vrouw die deze rol hardnekkig weigert te spelen.

Marianne wilt ook geen oma zijn voor Tom; een rol die ‘te onromantisch’ en ‘te werkelijk’ is. Zij heeft een andere voorstelling bij de relatie met haar kleinzoon: de camera van Tom en daarmee zijn blik is constant op haar gericht en werkt erotiserend. Ze kan zich bijna niet voorstellen dan Tom geen bijbedoeling heeft met zijn film. Niet alleen zijn Marianne’s opmerkingen bijzonder suggestief, maar Tom beschikt ook over een geluidsopname, die Marianne zelf heeft gemaakt in gesprek met haar waarzegster, waarin zij haar incestueuze gevoelens ter tafel brengt.

Dat Marianne zich zo openstelt voor de camera en dat er ook nog eens een onthullende geluidsopname is, is illustratief voor ‘A Family Affair’. Toms overgrootvader, de vader van Marianne, maakte al veel foto’s en filmopnames van de familie. Ook Toms vader legde veel vast op video. Het zorgt ervoor dat Tom niet alleen over voldoende maar ook over interessant materiaal beschikt om het verhaal van zijn familie te vertellen. Naast Marianne weten ook oom René en vader Robert hun gevoelens treffend en helder te verwoorden, bijvoorbeeld in de scène waarin René spreekt over de ‘melancholie over de vergankelijkheid van de moeder-kind relatie’.

De laatste drie kwartier is Tom echter als verteller bijna geheel afwezig en ontbreekt het soms aan informatie die je als nieuwsgierige kijker eigenlijk wel wilt weten. Wat wordt er bijvoorbeeld allemaal besproken tijdens Marianne’s familiebezoek in Nederland? En: is René afwezig tijdens het familie etentje omdat hij naar een militaire optocht moet? Die suggestie wordt wel gewekt, maar als dit gelijktijdig plaatsvindt, hoe kan Tom dit dan allebei filmen? En: heeft Tom de onthullingen, die Marianne aan hem doet tijdens de bootreis naar Nederland, met zijn vader besproken? Wat is zijn reactie? Less is more zal Tom hebben gedacht en die benadering pakt voor de vorm zeker niet verkeerd uit, al is het bezoek aan de familie in Nederland — wat het hoogtepunt van de film zou moeten zijn — wat onbevredigend. Daarvoor in de plaats komt de ruzie tussen Marianne en Tom die door de harde montage desastreuze gevolgen lijkt te hebben. Achter de ‘echte waarheid’ komen we, zoals gezegd, niet en Tom lijkt die ook niet meer na te streven. In die zin zal ’A Family Affair’ voor veel mensen heel herkenbaar zijn.

Alberto Ciaccio

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 19 november 2015
DVD-release: 1 juli 2017