A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence-En duva satt på en gren och funderade på tillvaron (2014)

Regie: Roy Andersson | 101 minuten | komedie, drama | Acteurs: Holger Andersson, Nils Westblom, Viktor Gyllenberg, Lotti Törnros, Jonas Gerholm, Ola Stensson, Oscar Salomonsson, Roger Olsen Likvern, Mats Ryden

De prijs voor mooiste filmtitel 2015 is met ‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’ reeds vergeven. Niet alleen is de titel esthetisch fraai, maar ook inhoudelijk is het van betekenis. Want bovenal verraadt ‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’ beweging. De zittende duif komt nog tamelijk passief over, maar het overdenken van het bestaan is welzeker een actieve handeling. De analogie met films is snel gemaakt. Ook daar neemt de toeschouwer een ogenschijnlijk lijdzame zitpositie in, maar de interpretatie en betekenisgeving van het beeld en het verhaal is in wezen een doelmatige activiteit. Net als het leven zelf.

Maar of die beweging zich in positieve richting schrijdt, is de vraag. Want de mens is maar een raar wezen, zo betoogt ‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’. De film opent met drie scènes over de dood. Het zijn ongemakkelijke momenten, die de futiliteit van het existentialistisch bestaan krachtig benadrukken. In het vervolg van de film wordt de weg naar die onvermijdelijke dood breed uitgemeten. De mens speelt daarin geen fraaie rol. Naarmate de dood nadert, reageert hij steeds meer als een spreekwoordelijke kat in het nauw. In de zoektocht naar geluk moet dan alles wijken. Met als gevolg dat de mens steeds verder verwijderd raakt van zijn doel. Altijd maar bezig zijn met werk, oorlog, macht en een hevig nostalgisch verlangen brengt vooral leegte. Het is geen positief beeld van de mensheid. Toch is deze ondeugdelijkheid niet tot rampspoed gedoemd. De oplettende kijker ziet in ‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’ ook de momenten van geluk, de liefde, de onschuld en het genot van het moment.

‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’ is het laatste deel van een trilogie over het mens-zijn. Regisseur Roy Andersson maakte eerder met ‘Songs from the Second Floor’ (2000) en ‘You, the Living’ (2007) soortgelijke films. In naar het zich laat aanzien losse scènes wordt zijn visie van de mens werkelijkheid. Sketches lijken het. Het (Engelse) absurdisme is nooit ver weg. De vaststaande kaders zijn schilderachtig, maar vooral ook erg cartoonesk. Het zijn uitsneden van het leven. De geest van Gary Larsons The Far Side is bijvoorbeeld nooit ver weg. Dat betekent ook dat de karakterschetsen vooral erg luchtig blijven. De humor is van een droog- en tragikomische, maar ook wat vervreemdende soort. Niet helemaal evenwichtig, maar toch ook erg aangenaam. Mede door de blijmoedige muziek.

Alhoewel sommige personages herhaaldelijk terugkomen, vooral de twee trieste deur-aan-deurverkopers van fopartikelen spreken tot de verbeelding, zijn zij het niet die voor de beweging zorgen. Echte groei maken ze namelijk niet door. Bovendien is er ook plottechnisch weinig ontwikkeling. Maar doordat de personages geregeld terugkeren, ontstaat er toch een overkoepelend herkenbaar geheel. Ze dienen vooral ter illustratie van de tragische thematiek, ook omdat hun eigenschappen en eigenaardigheden sterk worden uitvergroot. Deze thematiek en de manier waarop de toeschouwer er op kan reflecteren, daar ligt de groei en beweging van de film. Hoewel misschien een beetje traag is ‘A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence’ een welgevormde levensles.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 maart 2015
VOD-release: 28 juli 2015
DVD-release: 28 juli 2015