Advise & Consent (1962)
Regie: Otto Preminger| 139 minuten | drama | Acteurs: Franchot Tone, Lew Ayres, Henry Fonda, Walter Pidgeon, Charles Laughton, Don Murray, Peter Lawford, Gene Tierney, Burgess Meredith, Eddie Hodges, Paul Ford, George Grizzard, Inga Swenson, Paul McGrath, Will Geer, Edward Andrews, Betty White, Malcolm Atterbury, J. Edward McKinley, Bill Quinn, Tiki Santos, Raoul De Leon, Tom Helmore, Hilary Eaves, Rene Paul, Michele Montau, Raj Mallick, Russ Brown, Janet Jane Carty, Chet Stratton, Larry Tucker, John Granger, Sid Gould, Paul Stevens, Bettie Johnson
Schrijver Allen Drury werkte in de jaren veertig en vijftig als politiek verslaggever voor The New York Times. Zodoende had hij een uitgelezen mogelijkheid om de politici in Washington van dichtbij te observeren in hun eigen habitat. Het waren roerige tijden, waar de heksenjacht op communistische sympathisanten van generaal Joseph McCarthy een flink stempel op drukte. Controversiële zaken als die van Alger Hiss (ooit een vooraanstaand adviseur van Roosevelt, die later veroordeeld werd omdat hij een spion voor de communisten zou zijn) en Lester Hunt (die zelfmoord pleegde nadat hij zwaar onder druk was komen te staan toen bekend werd dat zijn zoon homoseksueel was) maakte hij van nabij mee. Zijn ervaringen verwerkte Drury in zijn roman ‘Advise & Consent’, die een bestseller werd en de schrijver zelfs een prestigieuze Pulitzer Prize opleverde. Regisseur Otto Preminger – die bekend stond om zijn tirannieke gedrag op de set en door Drury ‘de enige absolute dictator die ooit een film maakte over democratie’ genoemd werd – zorgde voor de geslaagde verfilming. Weinig films schetsen zo nauwgezet en boeiend de handel en wandel van de Amerikaanse politiek.
De cast is op zijn zachtst gezegd indrukwekkend. Franchot Tone speelt de doodzieke Amerikaanse president die voor hij zijn laatste adem uitblaast zijn opvolging veilig wil stellen. Daarvoor wijst hij de controversiële pacifist Robert A. Leffingwell (Henry Fonda) aanwijst als minister van buitenlandse zaken. Een keuze die nogal wat weerstand oproept, zowel bij de partijleden van de president als bij zijn politieke tegenstanders. Bob Munson (Walter Pidgeon), leider van de meerderheidspartij en senator van de staat Michigan, steunt Leffingwell puur uit loyaliteit. Ook de senator van Rhode Island (Peter Lawford) doet dat. De demagogische vredesstrijder Fred Van Ackerman (George Grizzard) is zelfs een zeer fel aanhanger van Leffingwell. Zijn grootste tegenstander is echter ook afkomstig uit de meerderheidspartij. De zeer ervaren senator van South Carolina, Seabright Cooley (Charles Laughton), die vaker dwarsligt, steekt zijn weerstand tegen Leffington – niet alleen vanuit politiek standpunt, maar ook op het persoonlijk vlak – niet onder stoelen of banken. Een commissie, onder leiding van de neutrale senator van Utah, Brigham Anderson (Don Murray), wordt aangewezen om te onderzoeken of Leffingwell een geschikte kandidaat is. Een steekspel van beschuldigingen, intriges, chantage en afpersing barst los wanneer de beoogde nieuwe minister van buitenlandse zaken ervan beschuldigd wordt lid te zijn van een communistische organisatie.
Otto Preminger is altijd iemand geweest die graag tegen heilige huisjes aanschopte. In ‘Advise & Consent’ stapt hij weer eens ferm over de grenzen van de in Hollywood heersende regeercode heen. Niet alleen doordat hij de alom gerespecteerde leiders van de VS strikt in een web van politieke intriges en schandalen, maar ook door als eerste ooit een homobar te tonen en actrice Gene Tierney er het woord ‘bitch’ uit te laten flappen. In die tijd was dat ongehoord. Preminger observeert de politici in al hun achterbaksheid en corruptie op de koele, afstandelijke manier waarop we dat van hem gewend zijn. Hij trakteert zijn kijkers bovendien op een aantal schitterende overzichtsschots in de vergaderzaal van het Congress. Hoezeer Preminger ook zijn stempel drukt op de film, het is de ijzersterkte cast die er met de eer vandoor gaat. Met name Charles Laughton, duidelijk aan het einde van zijn Latijn (dit was zijn laatste film), steelt de show als de flamboyante Cooley, die alles in het werk stelt om Leffingwell weg te werken. Walter Pidgeon zagen we nooit beter dan hier. Don Murray, die wordt neergezet als het integere congreslid, maar zelf ook een geheim blijkt te verbergen, komt eveneens sterk voor de dag. Daarnaast schitteren Lew Ayres, Franchot Tone, Burgess Meredith, George Grizzard en Gene Tierney in kleinere rollen. Leuk om een jonge Betty White te zien in een piepkleine bijdrage, als senator van Kansas (de enige vrouw in de senaat).
‘Advise & Consent’ biedt een boeiende kijk in het politieke spel dat in de Amerikaanse senaat gespeeld wordt. Aan het begin van de film worden de politieke spelregels uit de doeken gedaan en de hoofdrolspelers geïntroduceerd. Dit deel is aan de droge kant. Even doorbijten is het devies, want zodra het verhaal eenmaal op gang is gekomen, wordt die moeite zeker beloond. Ergens is ‘Advise & Consent’ natuurlijk behoorlijk gedateerd – tegenwoordig zou heel anders gereageerd worden op de onthullingen in deze film – maar in grote lijnen gaat het er in de (Amerikaanse) politiek nog hetzelfde aan toe. Preminger legt de (on-)mogelijkheden, kansen en valkuilen van het politieke systeem in de VS op ongeëvenaarde wijze bloot, wat ‘Advise & Consent’ verplichte kost maakt voor iedereen die geïnteresseerd is in wereldpolitiek. Daarnaast is dit een prachtig tijdsdocument, een politiek drama dat zich onderscheid dankzij feilloos acteerwerk van de complete cast, indrukwekkend camerawerk en een fascinerend plot.
Patricia Smagge