Afscheid van de maan (2014)
Regie: Dick Tuinder | 90 minuten | drama | Acteurs: Marcel Hensema, Elise Schaap, Lotte Proot, Pauline Greidanus, Ward Jansen, Dana Zelcer, Sterre van de Velde, Marcel Faber, Gijs Naber, David Eilander
De vroege jaren 70. Ook de laatste Nederlanders namen voorgoed afscheid van de archaïsche jaren van wederopbouw. De televisie kreeg in elk huis een centrale plek. Auto’s sierden de straten. De rol van religie was vrijwel uitgespeeld. Het was de tijd van vrije seks, rock ’n roll en de beroemde maanlandingen. Het tijdperk van de klassieke familieverhoudingen werd voorgoed afgesloten. Vrijheid werd het credo.
Op de negende verdieping van een flat aan de rand van een kleine stad ondervindt een traditioneel vierkoppig gezin de veranderingen aan den lijve. Wanneer de vrijgevochten Loes en haar tienerdochter op een hete zomer hun intrek nemen in de flat staat het leven van het orthodoxe huishouden op zijn kop. Zoon Duch observeert de nieuwe wereld met een grote interesse. Hij ziet zijn vader, vastgelopen in het leven en zijn huwelijk, zich rechtstreeks de armen van de nieuwe buurvrouw binnenvrijen. Zonder een moment van twijfel trekt hij bij de kunstzinnige vrouw in, met achterlating van zijn vrouw en kinderen. De stap die zijn vader heeft gezet, opent ook de weg voor Duchs seksuele ontluiking. Zijn oudere flatgenoot, de mysterieuze Mary, speelt de hoofdrol in die smachtende dromen. Met een laatste maanlanding op de achtergrond volgt bij de personages langzaamaan het besef dat hun leven nooit meer hetzelfde zal zijn.
De jaren 70 van ‘Afscheid van de maan’ spetteren van het scherm af. De mise-en-place brengt de toeschouwer onherroepelijk terug de geschiedenis in. De scheidslijn tussen twee werelden (verleden en toekomst) is daarin mooi zichtbaar. De oubollige behangpatronen bij de familie van Duch tegenover de postmoderne collages aan de muur van nieuwkomer Loes. Het voor die tijd kenmerkende interieur, strak belicht en vol met geeltinten. Maar in de ruimten van het verleden lijkt het licht toch net wat zwakker te schijnen. Ook de kapsels en de kleding ademen het juiste gevoel en bevestigen de breuk tussen oud en nieuw. De production design heeft zijn werk uitstekend gedaan.
Toch rijst de vraag of ‘Afscheid van de maan’ wel geheel authentiek is. “Een hippe komedie over de jaren ’70 zoals het werkelijk was”, staat er nadrukkelijk op de filmposter. Dat regisseur Dick Tuinder hier vooral uit zijn eigen herinneringen put is duidelijk. Maar het licht, kleurgebruik en de scherpte van het filmmateriaal zijn ook precies zoals het decennium in de collectieve herinnering voortleeft. Voor iemand die de periode niet heeft meegemaakt is het niet geheel evident of dit de echte jaren 70 zijn of dat het is zoals we het in de overlevering herinnert hebben. Misschien heeft deze jongere recensent het fout, maar daardoor komt de beeldinvulling ook wat clichématig over. Een meer naturelle benadering was wellicht gewenst geweest.
Datzelfde geldt voor het acteerwerk. Die acteerprestaties schommelen namelijk te veel tussen het meer ingetogen werk en de typische Hollandse manier van spelen die extra kracht geeft aan de stereotypering van de personages. Daarbij is het storend dat ‘Afscheid van de maan’ geregeld van perspectief wisselt. Het lijkt Tuinder niet om de personages te gaan, waardoor ze passieve bijstanders blijven. Bovenal gaat het om de creatie van het tijdsbeeld. Daarin gaat echter veel inhoud verloren en wordt het al snel een samenraapsel van ogenschijnlijke losstaande fragmenten.
De zwoele hitte van ‘Afscheid van de maan’ geeft de film een strak omlijnd kader. Het onderschrijft het idee dat de film geen authentiek tijdsbeeld is, maar vooral een herinnering van de filmmaker zelf. Die representatie is naar behoren gerealiseerd, al is er filmhistorisch niks nieuws onder de zon. Het maakt van ‘Afscheid van de maan’ ondanks alles geen verkeerde kijkervaring.
Wouter Los
Waardering: 3
Bioscooprelease: 3 juli 2014