Aimée & Jaguar (1999)
Regie: Max Färberböck | 121 minuten | drama, oorlog, romantiek | Acteurs: Maria Schrader, Juliane Köhler, Johanna Wokalek, Heike Makatsch, Elisabeth Degen, Detlev Buck, Inge Keller, Kyra Mladeck, Sarah Camp, Klaus Manchen, Margit Bendokat, Jochen Stern, Peter Weck, Lia Dultzkaya, Dani Levy, Hans-Christoph Blumenberg, Rüdiger Hacker, Rosel Zech, Ulrich Matthes, Dorkas Kiefer, Désirée Nick, Patrizia Moresco, Karen Friesicke, Felix Bold, Jake Steinfeld, Yannick Richter, Henrik Meng, Bastian Trost, Klaus Koennecke, Barbara Focke, Gabriele Schulze, Falk Baumhauer, Ludwig Boettger, Wolfgang Woytt, Werner Rehm, Marc Bischoff, Karoline Siewinska, Jerzy Milton, Marta Lachova, Rebekka Flemming, Peer Jäger, Anette Felber
Prachtig geacteerd drama over een onwaarschijnlijke liefdesrelatie in het Berlijn van het Derde Rijk. In veel opzichten heeft de verhouding tussen Aimée en Jaguar fascinerende en buitengewoon onwaarschijnlijke kanten. Een joodse vrouw die voor de nazi’s èn het verzet werkt en een lesbische relatie krijgt met een soldatenvrouw met vier kinderen, terwijl de Geallieerde bommen op Berlijn vallen: het klinkt zo vergezocht als het maar kan. Maar juist omdat het echt gebeurd is, krijgt het geheel een extra resonantie. Zo wordt maar weer eens bewezen dat de fantasie het vaak nog aflegt tegen de werkelijkheid.
Maria Schrader speelt de joodse Felice Schragenheim, die op slag verliefd wordt op de Arische Lily wanneer die tijdens een uitvoering van een Beethoven-concert in een andere loge plaatsneemt. Dat Felice op dat moment met haar vriendin Ilse (Johanna Wokalek) is en Lily vreemdgaat met een andere man bij afwezigheid van haar echtgenoot Günther (Detlef Buck), lijkt haar niets uit te maken. Ze worden vriendinnen, maar al gauw krijgt de passie de overhand en storten de vrouwen zich in een hartstochtelijke relatie. Felice geeft Lily de bij- en koosnaam “Aimée” en laat zich zelf “Jaguar” noemen. Terwijl de wereld om hen heen soms lettelijk instort en de optimistische berichten van de regering op de radio steeds schriller en onechter klinken, klampen ze zich aan elkaar vast.
De film is zo gestructureerd dat deze begint en eindigt met de oudere Lily (gespeeld door Inge Keller) die bij haar verhuizing naar een Berlijnse seniorenflat ineens Ilse (gespeeld door Kyra Mladeck) weer tegen het lijf loopt en met haar over de gebeurtenissen praat die daartussen in de film gebeuren. Met het boek “Aimée and Jaguar, A Love Story Berlin 1943” van Erica Fischer uit 1995 als uitgangspunt, hangt de dreiging hierbij continu in de lucht. Het gevaar dat de Geallieerde bombardementen met zich meebracht, is nog tot daar aan toe, maar het is vooral de dreiging van het moordzuchtige nazi-regime zelf. Felice loopt groot gevaar vanwege haar joodse afkomst en haar verzetswerk en Felice en Lily lopen beiden gevaar vanwege hun verboden relatie. Zoals de BBC documentaire “The Nazis: A Warning from History” prangend laat zien, kwam het vaak voor dat homoseksuele mannen of lesbische vrouwen door hun omgeving werden verraden en afgevoerd naar een concentratiekamp. En zo voeren de twee vrouwen een gevaarlijke balanceer-act uit om niet ontdekt te worden. Iets, wat al blijkt uit de opening die in 1997 speelt, al vanaf het begin tot mislukken gedoemd blijkt.
‘Aimée & Jaguar’ is een tragisch liefdesverhaal, maar tegelijk ook één van rebellie tegen de gevestigde orde, tegen conventies, tegen de omstandigheden zelf, of het nu de achteloze geesteskracht van de Berlijners is om gewoon door te gaan met hun leven, terwijl de stad met dodelijke regelmaat in de puin wordt gelegd, of de pure levenslust van Aimée en Jaguar met het zwaard van Damokles boven hun hoofd. Het is voor hedendaagse toeschouwers moeilijk om alle tegenstrijdigheden in acties en gevoelens te bevatten, laat staan te begrijpen. Een nazi-sympathisante die zich in één na de ander affaire stort, terwijl haar man aan het front vecht, die alle propaganda over de joden gelooft en verliefd is op een joodse. Een jodin, die grote feesten geeft, haar geaardheid in kleinere kring niet verbergt, naakt poseert voor foto’s voor de soldaten en onder de neus van het nazi establishment probeert joden te laten vluchten door hen valse documenten te geven. Er is wel gezegd dat Lily symbool staat voor het schizofrene karakter van Duitsland uit die periode. Hoe het ook zij, het is een geloofwaardig portret van twee personen die van elkaar houden en voor die liefde willen vechten, in een draaikolk waar oorlog, passie, moed, de holocaust, vrijheid en verlangen samensmelten. Er is een hartverscheurende scène waarin Lily het letterlijk uitschreeuwt van verdriet, die net zo veel indruk maakt als een volstrekt tegenovergestelde scène waarin de twee vrouwen voor het eerst de liefde bedrijven.
Köhler en Schrader zijn alletwee in topvorm en wonnen terecht de prijs voor beste actrice op het filmfestival van Berlijn. De film haalde nog veel meer awards op in Duitsland en werd zelfs genomineerd voor een Golden Globe voor beste buitenlandse film. Regisseur Färberböck heeft een realistisch ogend Berlijn geschapen. De stad, de aankleding en de kostuums zien er volkomen authentiek uit en het geschetste tijdsbeeld is perfect vormgegeven. Bij tijd en wijle zakt de voortgang van het verhaal wat is en lijken de scènes ietwat gekunsteld aan elkaar geknoopt, maar ‘Aimée en Jaguar’ blijft een wonderbaarlijke film.
N.B. Lily Wust leefde na de oorlog in Berlijn, tot haar dood op 91-jarige leeftijd in 2006.
Hans Geurts
Waardering: 4
Bioscooprelease: 18 november 1999