All Quiet on the Western Front (1930)

Regie: Lewis Milestone | 145 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Louis Wolheim, Lew Ayres, John Wray, Arnold Lucy, Ben Alexander, Scott Kolk, Owen Davis Jr., Walter Rogers, William Bakewell, Russell Gleason, Richard Alexander, Harold Goodwin, Slim Summerville, Pat Collins, Beryl Mercer

Lew Ayres had een grote ster kunnen worden, van het kaliber van generatiegenoot James Stewart. De film die zijn grote doorbraak betekende, kostte hem echter ook (gedeeltelijk) zijn carrière. Ayres was zo enorm geraakt door de anti-oorlogsboodschap van Lewis Milestones ‘All Quiet on the Western Front’ (1930), dat hij zich openlijk als pacifist opstelde en weigerde in dienst te gaan toen hij in 1942 opgeroepen werd om ten strijde te trekken. Amerika sprak er schande van en bioscopen en theaters namen zich voor nooit meer een van zijn films te draaien. Achter de schermen raakte Ayres echter toch betrokken bij het Tweede Wereldoorlog. Niet op het slagveld, maar bij het Medical Corps in de Pacific, zoals hij dat altijd nagestreefd had. Ayres maakte na de oorlog nog enkele films, en werd zelfs genomineerd voor een Oscar voor zijn rol in ‘Johnny Belinda’ (1948), maar de sterrenstatus die eerder had was hij voorgoed kwijt.

‘All Quiet on the Western Front’ was zeker voor zijn tijd een opmerkelijke film. In het Interbellum werden meer oorlogsfilms gemaakt, want de Eerste Wereldoorlog lag nog vers in het geheugen. Maar geen van die films had zo’n overduidelijk pacifistische boodschap als de verfilming van Erich Maria Remarques boek “Im Westen nichts Neues” uit 1929. Integendeel, het strijden voor het vaderland werd juist veelal verheerlijkt. Soldaten waren helden, het verdedigen van je land een eer. Over de verschrikkingen van de oorlog, het eindeloze en nutteloze bloedvergieten en de trauma’s van hen die het overleven, werd niet gesproken, laat staan dat er een film over werd gemaakt. Producent Carl Laemmle Jr, die niet veel later naam zou maken met horrorklassiekers ‘Dracula’, ‘Frankenstein’ (beide 1931) en ‘The Mummy’ (1932), was zo geraakt door Remarques boek dat hij erop stond het te verfilmen. Hij deed dat op indrukwekkende wijze, want meer dan tachtig jaar na dato heeft ‘All Quiet on the Western Front’ nog steeds een enorme impact. Vooral de confronterende scènes in de loopgraven en de voor die tijd zeer expliciete beelden maken deze film onvergetelijk.

Als de film begint zijn Paul Bäumer (Lew Ayres) en zijn klasgenoten nog frisse schooljongens, die nog geen idee hebben wat hen boven het hoofd hangt. Door de patriottische preken van zijn leraar (Arnold Lucy) staan ze te trappelen om te vechten voor het vaderland. Na een korte training onder leiding van de strenge drill instructor Himmelstoss (John Wray) worden ze naar het strijdtoneel gestuurd. Ze belanden in een complete chaos. De desillusie begint. Er is niet genoeg eten, mensen worden ziek en rangen worden genegeerd. Paul bouwt een vriendschap op met de geharde veteraan Katczinsky (Louis Wolheim), die hem enkele cruciale overlevingsstrategieën leert. Hij heeft het dan ook grotendeels aan ‘Kat’ te danken dat hij de luchtaanvallen en nachtelijke gevechten in de loopgraven overleeft. In tegenstelling tot veel van zijn kameraden, die zich minder goed hebben leren aanpassen of die gewoon domme pech hebben. Wanneer hij gewond raakt en even naar huis mag, kan hij zijn desillusie niet onder stoelen of banken steken. Toch keert hij terug naar het front, omdat het de enige plek is waar hij zich nog thuis voelt.

‘All Quiet on the Western Front’ zal, zolang er oorlogen uitgevochten worden, actueel blijven. Milestone durft vragen te stellen die bij veel mensen op de lippen branden: voor wie vechten we eigenlijk? Zeker niet omdat de soldaten dat willen. Maar zij laten wel hun leven. De regisseur weet met zijn opmerkelijk oog voor detail een krachtige en geloofwaardige weergave van de werkelijkheid te creëren. Hoewel dit eigenlijk een film is waarin de individuele prestaties van de acteurs ondergeschikt zijn aan het overbrengen van de boodschap, weten Ayres en vooral Louis Wolheim zich te onderscheiden met innemend acteerwerk. Je kunt zien dat dit een van de eerste talkies was, want zeker in het begin worden dialogen wat gekunsteld uitgesproken. Naarmate de verwoestingen van de oorlog meer gaan overheersen, wordt er beter geacteerd. Opmerkelijk is de afwezigheid van muziek: Milestone maakte bewust de keuze de soundtrack weg te laten, omdat muziek alleen maar zou kunnen afleiden van waar het werkelijk om gaat.

Deze klassieke oorlogsfilm van Lewis Milestone vormde in vele opzichten een blauwdruk voor alle andere oorlogsfilms die zouden volgen. Steven Spielberg noemde ‘All Quiet on the Western Front’ niet voor niets als belangrijkste inspiratiebron voor zijn eigen oorlogsepos ‘Saving Private Ryan’ (1998). Milestone was de eerste die minutenlang oorlogsgeweld durfde te tonen en er niet voor terugdeinsde ook de minder heroïsche kanten van de strijd te laten zien. Vooral de gevechtsscènes hebben de tand des tijds opmerkelijk goed weten te doorstaan en hebben ook in de eenentwintigste eeuw nog veel impact. ‘All Quiet on the Western Front’ kent een handvol memorabele scènes, die hoofdzakelijk gedragen worden door het vakmanschap van de regisseur en de onverwoestbare kracht van zijn pacifistische boodschap. Zijn overtuigingskracht haalt hij mede doordat hij werkte met cast- en crewleden die de Eerste Wereldoorlog zelf bewust hadden meegemaakt. ‘All Quiet on the Western Front’ is de moeder aller oorlogsfilms, een filmisch hoogtepunt dat zijn status van klassieker meer dan waard is.

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 23 januari 1931
Blu-ray-release: 14 maart 2012