Als het licht zich anders tot de tijd verhoudt – When Light Behaves Differently Towards Time (2006)
Regie: Jan Willem van Dam | 105 minuten | fantasie, documentaire | Acteurs: Nini Sardlishvili, Gocha Ovashvili, Varlam Karchkadze, Marina Khecadze, Anastasia Sirbiladze, David Khumsishvili
‘When Light Behaves Differently Towards Time’ is genreoverstijgende film. Geschoten op video, en fictie en documentaire ineen. Deze originele aanpak geeft een interessante en vooral zeer frisse kijk op het huidige Georgië. Dat dit land een schitterende natuur heeft, wordt ondertussen ook nog eens zeer duidelijk. Met soms bijna abstract en kunstzinnig camerawerk zien we Georgië in al haar natuurlijke pracht.
Toch staat niet die natuur centraal. Het land als geheel staat centraal door de portretten van twee personen. Nini Sardlishvili, een 16-jarige scholiere wordt gevolgd in haar dagelijks leven. We zien en horen haar praten over haar leven en haar ideeën, en we volgen haar terwijl ze spreekt met een bedelaarster op de straat, vragen stelt aan een oude danseres en rondstruint in een uitgebrand Sovjet-archief. De toekomst van Georgië, op zoek naar het verleden van het land.
Het tweede verhaal is minder documentair van karakter, hoewel hoofdpersoon Gocha Ovashvili wel degelijk een echte politieagent is. Hij gaat op zoek naar criminelen, in eerste instantie op vrij naïeve wijze, namelijk door aan iedereen te vragen of ze crimineel zijn. Al doende belandt hij steeds meer in de uiterste regionen van zijn land, na een tijdje vergezeld door ene Varlam, die als een ware Sancho meehelpt de windmolens te bestrijden.
De mannen hebben grappige gesprekjes, soms duidelijk ingestudeerd (goede acteurs zijn het duidelijk niet, maar dat maakt de dialogen en situaties alleen maar grappiger en ontwapender), soms ook echt. Vooral als ze bij andere mensen zijn, is het duidelijk dat de echte bewoners van Georgië aan het woord zijn. Op deze manier krijgen we een mooi beeld van de bewoners van dit land: de gastvrijheid van de simpele buitenlui die leven in zo goed als verlaten dorpjes, monniken die in grotten leven recht tegenover een gigantische hotelruïne uit de Sovjettijd, en bewoners van een grensregio wier streek, schijnbaar zonder reden, soms door de Russen worden gebombardeerd.
Uiteindelijk belanden we bij Gocha’s eigen familie en leren we onder andere zijn broer kennen die al vijf jaar een kuil aan het graven is, zonder zelf te weten waarom. Dit soort vrij bizarre gegevens maken de film/documentaire alleen maar intrigerender: wat is echt en wat niet? Wat is waarheid? Uiteindelijk lijkt Gocha vooral op zoek naar antwoord op die vraag, zoals hij tegen de monniken zegt.
Enige houvast vindt hij in ieder geval thuis, bij zijn familie. Als hij iedereen opgetrommeld heeft, laat hij ze allen naar de tv kijken zodat ze getuigen zijn van een (echt) nieuwsbericht op het journaal. In dat bericht wordt verteld dat, mede dankzij Gocha’s inzet, Turkse slaven zijn bevrijd uit de handen van Abchazische bandieten.
‘Er is zoveel goed gedaan die dag’, zegt Gocha als hij vol trots en tevredenheid terugkijkt. Daar waar zijn zoektocht geen definitieve antwoorden geeft voor zijn eigen leven of voor de toekomst van zijn land, heeft hij in ieder geval houvast aan zijn eigen goede daden.
Wat het verband is tussen de verhalen van Nini en Gocha is onduidelijk. Heeft Nini het verhaal van Gocha (deels) bedacht? In ieder geval is het duidelijk dat zij voor Van Dam een inspiratiebron was voor het maken van dit dubbelportret. Een intelligent meisje is aan het woord: iemand met veel fantasie, maar ook iemand die zich bewust is van de werkelijkheid om haar heen.
Sinds ze als kleuter ooit droomde dat ze op een nacht werd meegenomen door een sigaarrokende man die haar de wereld liet zien, en er de volgende ochtend daadwerkelijk sigaaras op haar kussen werd aangetroffen, voelt ze zich een speciaal iemand. Of die droom waarheid of fantasie was, doet er eigenlijk niet eens toe, zegt ze zelf al. Waarheid of fantasie, ze heeft een geheel eigen verhaal te vertellen, en vertelt daarmee iets over haar volk en land, net zoals Gocha doet.
De makers van ‘When Light Behaves Differently Towards Time’ zullen er trots op zijn dat ze hen hiermee hebben kunnen helpen. Het resultaat is een mooie en liefdevol gemaakte film.
Daniël Brandsema