Anklaget – Accused (2005)

Regie: Jacob Thuesen | 103 minuten | drama | Acteurs: Troels Lyby, Sofie Gråbøl, Kirstine Rosenkrands Mikkelsen, Paw Henriksen, Louise Mieritz, Bodil Jorgensen, Kristian Halken, Charlotte Sieling, Soren Malling, Ditte Grabol, Kirsten Olesen, Michael Asmussen, Claus Bue.

De debuutfilm van Jacob Thuesen, voorheen editor voor onder anderen Lars von Trier, is een interessant werkje geworden. Om te beginnen wordt er een onderwerp behandeld dat als één van de laatste taboes geldt binnen de maatschappij: kindermisbruik. Dit aspect alleen maakt ‘Anklaget’ echter niet bijzonder; het zijn de keuze voor de misbruiker als centraal personage en de manier waarop de kijker in zijn schoenen wordt geplaatst, die grotendeels het eigenzinnige aspect van de film vertegenwoordigen.

Zo wordt het (vermoedelijke) slachtoffer, dochter Stine, pas na zo’n drie kwartier getoond, en beleven we alles vanuit Henriks perspectief. We zien zijn schok, of liever: zijn apathische verslagenheid, wanneer hij beschuldigd wordt; we stappen samen met hem in de politieauto en zien hem kijken naar kleine dingen als de politieradio en het pistool in het holster van de agent, terwijl we hem zwaar zien ademen. De toeschouwer ademt met hem mee. Wanneer hij op het bureau wordt ondervraagd en geïnformeerd over de aanklacht, is zijn verontwaardiging de onze. Schuldig, of onschuldig, in de ogen van de agenten, en de maatschappij, is hij alvast een walgelijk individu. Wanneer hij wil uitleggen dat zijn dochter Stine vroeger (wel vaker) loog over soortgelijke dingen beseft Henrik dat niets zal helpen. Elk antwoord is fout, zoals in de grap waarbij antwoord gegeven moet worden op de vraag: “Heb je opgehouden je vrouw te slaan?”.

Deze invalshoek zorgt ervoor dat je als kijker toch op een andere manier gaat denken over het snelle oordeel van de maatschappij, de rechtvaardigheid van het rechtssysteem, en in hoeverre zelfs misdadigers een dergelijke behandeling verdienen. Kindermisbruikers worden gezien als het uitschot van de aarde en worden zelfs door andere misdadigers uitgekotst en beschimpt. Dit laatste aspect is in feite het interessantste, of in ieder geval het meest gedurfde aspect om te behandelen, maar wordt in de film louter eventjes aangeraakt. Veelal ligt de nadruk op de schijnbaar onterechte en betreurenswaardige positie waarin Henrik zich bevindt en vervolgens op de spanning met betrekking tot de uitkomst van de rechtszaak. Mooi is de scène waarin we Henrik vol verbijstering op een monitor zijn dochter zien getuigen. Haar verzinsels zijn toch wel erg overtuigend en samen met Henrik vraagt de kijker zich af hoe een dochter haar vader zoiets toch kan aandoen. Wat er ook gebeurd is, het is duidelijk dat er iets niet goed is met ofwel de gezinssituatie, ofwel de psyche van Stine (wat weer beïnvloed kan zijn door deze gezinssituatie).

In de tijd tussen de beschuldiging en de uitspraak is Henrik, samen met zijn vrouw, inmiddels door een hel gegaan. Praktisch iedereen bekijkt Henrik met een scheef oog, of doet zijn best om niet deze indruk te wekken. Het heersende gevoel van afkeuring dat om Henrik heen hangt is constant voelbaar, wat een sterk punt is van de film. Henriks beroep als zwemleraar is alleen misschien wat simpel gekozen in dit opzicht, met de makkelijke symboliek of dubbele laag van boven water blijven, je veilig voelen in het water, en het vertrouwen dat de leerlingen moeten hebben in de leraar.

Je verveelt je als toeschouwer echter nauwelijks en je zit voortdurend geboeid te kijken hoe Henrik omgaat met alle verwikkelingen, en of het nog goed gaat komen met het gezin. In het bijzonder de sequentie waarin Stine voor het eerst weer thuiskomt en Nina alles in goede banen probeert te leiden, is tamelijk briljant. Een hele tijd lang bevinden Stine en haar vader zich in de zelfde ruimte, terwijl Stine haar vader niet één keer aankijkt. Nina haalt het fotoboek erbij om oude herinneringen los te maken en praat vol goede hoop, maar enigszins ongemakkelijk voort. Het is hier dat Stine af en toe voorzichtig richting haar vader kijkt en dan plotseling voorstelt dat haar moeder weggaat om alleen met haar vader te praten. Een bijzonder krachtige scène. Alleen de laatste tien minuten van de film komen wat gehaast en doelloos over. Het laatste shot laat de kijker vrij onverschillig achter, wat toch niet de bedoeling kan zijn geweest.

Aan de andere kant is deze emotie niet zo heel vreemd. Er wordt namelijk nooit echt diep in de psyche gegraven van Henrik. Dit omdat er vooral de nadruk gelegd wordt op het misdaadmysterie, waardoor het psychologische drama, dat ook deel uitmaakt van de film, een beetje te kort wordt gedaan. Het misdaadverhaal vereist namelijk dat de uitkomst van de rechtszaak, alsook de reële schuldvraag zelf onduidelijk blijft. En wanneer je na de (verrassende) ontknoping dan terugdenkt naar de eerste helft van de film, blijkt dat de psychologische diepgang hier grotendeels gereduceerd is tot een gimmick. De regisseur zelf verklaart dat hij wellicht ervoor gekozen heeft om (misdaad)genre aspecten toe te passen om te vermijden te erg verteerd te raken door het onderwerp van de film. Dit is te begrijpen, alleen is het gevolg nu dat de toeschouwer, dramatisch gezien, juist net iets te weinig verteerd raakt door de film. Ondanks een enkele tegenwerping is ‘Anklaget’ echter zeer zeker aan te raden en bevat, naast de boeiende thematiek, uitstekend acteerwerk en mooie cameravoering.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 8 september 2005