Anomalisa (2015)

Regie: Charlie Kaufman, Duke Johnson | 90 minuten | animatie, komedie, drama, romantiek | Originele stemmencast: David Thewlis, Jennifer Jason Leigh, Tom Noonan

Een specialist op het gebied van klantenservice is voor een conferentie op weg naar de Amerikaanse stad Cincinnati. Die reis blinkt uit in alledaagsheid. Lichte turbulentie in het vliegtuig. Een obligaat gesprek met de taxichauffeur die hem van vliegveld naar hotel begeleidt. De onvermijdelijke ongeregeldheden bij het inchecken van dat hotel. Maar doordat deze specialist, Michael Stone, constant elders met zijn hoofd is, valt het hem niet op dat alle mensen om hem heen er precies hetzelfde uitzien.

Dat Michael zijn gedachten er niet bij heeft, komt door een brief van een oud lief, die als een geest uit het verleden zijn gemoedsgesteldheid aan het wankelen brengt. Waarom heeft hij haar destijds verlaten? En waarom heeft hij daarna nooit meer enig geluk gevonden? Er moet iets goed mis met hem zijn, zo concludeert hij zelf. Wanneer hij zich eenmaal op zijn hotelkamer gevestigd heeft, durft hij het aan om een afspraak met zijn in Cincinnati woonachtige ex te maken. De ontmoeting in de bar verloopt rampzalig. Dat ook zijn ex hetzelfde aangezicht en stemgeluid als alle andere mensen heeft, vergroot zijn gevoel van sluimerend onbehagen.

Verloren trekt hij zich terug op zijn kamer. Zijn ondraaglijke leven zet zich onafgebroken en in grote traagheid voort. Totdat hij de hemels vrouwelijke stem van Lisa hoort. De onzekere, maar zelfbewuste jonge vrouw is in alles anders dan de mensen die hij eerder in zijn leven is tegengekomen. Samen beleven ze een onvergetelijke nacht. Zo gelukkig is Michael nog nooit geweest.

‘Anomalisa’ is het nieuwe project van filmgenie Charlie Kaufman (‘Being John Malkovich’, ‘Adaptation’, ‘Synecdoche, New York’). De films van scenarist en regisseur Kaufman staan bekend om hun surrealistische en psychische kijk op de mens. In ‘Anomalisa’ is dat niet anders. Wat de film onderscheidt van zijn eerdere werk is de vorm. ‘Anomalisa’ is een volledig stop motion geanimeerd poppenspel. Die keuze voor animatie is te rechtvaardigen. Niet alleen heeft het een praktisch nut, omdat het simpelweg makkelijker is om al die grotendeels identieke personages in beeld te brengen. Belangrijker nog, het geeft de ruimte aan thematische interpretatie.

De personages in ‘Anomalisa’ zijn bijna niet van elkaar te onderscheiden. Een verschillend geslacht, kledingdracht of kapsel, meer is het vaak niet. Sommige mensen dragen een bril, anderen zijn helemaal niet van elkaar te differentiëren. Maar allemaal hebben ze hetzelfde gezichtsgelaat. Dat aangezicht bestaat uit een boven- en ondergedeelte, die als aardplaten los van het hoofd bewegen. De aandacht van de toeschouwer wordt daardoor in zijn geheel op het gezicht van de personages gericht. De rest is bijzaak. De mensheid is een eenheidsworstenfabriek. En de directeur van die fabriek? Dat is de mensheid zelf.

Zo ervaart ook Michael. Hij hoopt bij alle machte dat de afwijkende Lisa wel voor verlichting zal zorgen. Maar uiteindelijk ontkomt de tragische Michael er niet aan dat hij, net als iedereen, zijn tekortkomende manier van zien projecteert op de ander. Zijn perceptie komt overeen met het idee dat wij onze menselijke observaties reduceren tot zijn meest abstracte vorm. Als wij met iemand in gesprek zijn, zijn we niet bewust van alle gelaatsdetails van de gesprekspartner. Net zo min als dat we bewust zijn van onze eigen voorkomen. Omdat we in gesprek van onszelf alleen de essentie , ogen, neus en mond, mentaal kunnen waarnemen, gebruiken we voor de andere een soortgelijke projectie. De mens om ons heen is verworden tot het iconische smiley face. Het stelt ons in staat onze focus op de basisemoties van de ander te leggen. We leren de mens beter te begrijpen, door minder te zien. Maar om de ware schoonheid van onze medemens te kunnen registeren, is meer tijd, moed en oprechtheid nodig. Dat is al met al toch een mooie en vooral menselijke boodschap. Die had in ‘Anomalisa’ alleen wel wat sneller geopenbaard kunnen worden.

Wouter Los

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 25 februari 2016
DVD- en blu-ray-release: 6 juli 2016