Asshak, Tales from the Sahara (2004)

Regie: Ulrike Koch | 110 minuten | documentaire | Met: El Hadj Ibrahim Tshibrit, Azahra, Nohi Alutinine, Ahmed Kenam, Schilen Rabidin

In 1997 scoorde Ulrike Koch met ‘Die Salzmänner von Tibet’ een onverwachte filmhuishit. De documentaire handelde over de tocht van een aantal traditionele Tibetanen naar de zoutmeren hoog in de bergen. De combinatie van fraaie landschapsbeelden, exotische rituelen en een eenvoudige levensstijl ging er bij de spiritueel uitgehongerde Europeanen in als koek.

‘Asshak, Tales from the Sahara’, heet de nieuwe film van Koch. Ook deze documentaire handelt over een cultuur die op het oog lijnrecht tegenover de Westerse staat, die van de Toeareg, de bewoners van de Centrale en Zuidelijke Sahara. Een Islamitisch volk waarvan de vrouwen muziek maken, geen sluier hoeven te dragen en de lakens lijken uit te delen. En de mannen? Tja, de mannen.

‘Asshak, Tales from the Sahara’ is een documentaire waarvan het verhaal vooral wordt verteld door de beelden. We zien een oude vrouw tijdens een theeritueel, een zingend geitenhoedstertje en een man die op zoek is naar zijn kameel. Ook zijn er fraaie landschapsbeelden, mooie zonsondergangen en veel schattig beestenspul. Soms wordt er gesproken, over respect, vergeving, kamelen, nog meer respect, geiten, sluiers. Een oude verhalenverteller vertelt oude verhalen terwijl een bejaarde vrouw wat moppert over onbetrouwbare mannen.

Wie zonder enige voorkennis deze vredige taferelen gadeslaat, moet wel tot de conclusie komen dat het leven in de Sahara een best leven is. Harmonie en verdraagzaamheid zover het oog reikt. Maar wie zich wat meer verdiept in de geschiedenis leert dat die vreedzaamheid bepaald geen karaktereigenschap van de Toeareg is; roofovervallen en rebellie kwamen regelmatig voor en zijn nog altijd niet uitgebannen. Voor wie zich afvraagt wat de afwezige mannen de hele dag doen, is het leerzaam te weten dat de Toeareg niet alleen veehouders zijn maar dat zij ook een belangrijke schakel vormen in de mensensmokkel van Afrika naar Europa. Zij kennen de wegen en heersen nog altijd over de woestijn. Ook is het niet overbodig te weten dat de Toeareg bepaald niet vies zijn van toerisme en dat sommige stamleden daar een aardige boterham mee verdienen. In ‘Asshak, Tales from the Sahara’, is daar echter niets van terug te vinden. We krijgen alleen te maken met de achterblijvers in de tenten die een uiterst vreedzaam, bijna saai leventje leiden.

Wat de documentaire toch een bezoekje waard maakt, zijn de bijzonder fraaie beelden en vooral de muzikale intermezzi. Voor een Westers oor ongebruikelijke klanken, Nomadenswing en Woestijnfolk, begeleid door de eensnarige viool of door getrommel en handgeklap. Swingend en melodieus, met teksten die meestal boeiender zijn dan de tenenkrommende clichés die de Toeareg zelf te berde brengen. Die fraaie beelden en klanken kunnen echter niet verhinderen dat ‘Asshak, Tales from the Sahara’, een onderhoudende maar volstrekt nietszeggende documentaire is geworden. Een geïdealiseerde en kortzichtige kijk op het leven van dit nomadenvolk.

Henny Wouters

Waardering: 2.5