At Home in the World – Et hjem i verden (2015)

Regie: Andreas Koefoed | 58 minuten | documentaire

Hoe voelt het om een nieuw bestaan op te bouwen als je alles hebt moeten achterlaten? Hoe ziet het leven eruit voor de duizenden jeugdige vluchtelingen in een westers land als Nederland of, in dit geval, Denemarken? En wat hebben ze nodig om deel uit te maken van de Deense maatschappij? Deze en andere vragen onderzoekt de Deense filmmaker Andreas Koefoed in zijn documentaire ‘At Home in the World’ (2015), een intiem portret van het dagelijks leven van vijf jonge vluchtelingen op een school die opgezet is door het Rode Kruis in het Deense plaatsje Lynge. Terwijl overal in Europa jonge vluchtelingen met vergelijkbare omstandigheden kampen, toont Koefoed in zijn film het belang van veiligheid, stabiliteit en onderwijs, maar ook een manier om voor deze kinderen te zorgen en ze te helpen hun weg te vinden naar een betere toekomst.

De school in Lynge is er op het oog een zoals vele: de kinderen leren, zingen, knutselen, spelen en maken ook ruzie. Toch is er een groot verschil met ‘gewone’ scholen; dit zijn allemaal kinderen die in afwachting zijn van hun lot. Allemaal hebben ze al heel wat leed voor de kiezen gekregen en dat zorgt uiteraard voor de nodige trauma’s. We maken kennis met Magomed, een tienjarige jongen die zijn vaderland Tsjetsjenië ontvluchtte en nu vurig hoopt op een verblijfsvergunning. Hij is verlegen en bedachtzaam en doet zijn uiterste best in de klas, met name bij Deense les. De uit Afghanistan afkomstige Ali heeft nachtmerries, Amel mist zijn vrienden in Bosnië en Shemuz ontvluchtte de oorlog in Syrië. Allemaal zijn ze tien à elf jaar, maar hebben ze meer meegemaakt dan veel leeftijdsgenootjes die in West-Europa opgroeiden. Heda, net als Magomed afkomstig uit Tsjetsjenië, lijkt klaar voor de stap naar een ‘gewone’ school, maar er hangt veel af van de vraag of ze een verblijfsvergunning krijgt. De verwerking van hun vaak getraumatiseerde verleden is iets waar deze kinderen mee moeten zien om te gaan. Een ander probleem waar deze kinderen mee te maken krijgen, is het uiteenvallen van hun familie: want wat als zij wel in Denemarken mogen blijven, maar hun vader niet?

‘At Home in the World’ snijdt een bijzonder actueel onderwerp aan. De vluchtelingenproblematiek houdt de gemoederen in heel Europa flink bezig. Koefoed richt zich op de groep die misschien wel het zwaarst getekend wordt door de problematiek: kinderen. De meesten van hen zijn jaren op de vlucht geweest en leefden in meerdere landen. Ze hebben meestal gemeen dat ze van nabij oorlog en geweld hebben meegemaakt. Allen verloren de plek waar ze zich, omringd door familie en vrienden, veilig voelden. Allen hebben hun huis verloren. Eenmaal in een veilig land aangekomen, begint de onzekerheid: mogen ze blijven, mogen hun familieleden ook blijven en worden ze geaccepteerd in hun nieuwe thuisland? Kinderen zijn vaak flexibel en veerkrachtig en kunnen zich over het algemeen goed aanpassen, maar in hoeverre blijft hun traumatische verleden hen achtervolgen?

Deze kinderen krijgen doorgaans maar weinig kansen om hun verhaal te doen en alleen om die reden is ‘At Home in the World’ al een belangrijke film. Koefoed geeft deze kinderen een stem én een gezicht en dat is cruciaal in het kweken van begrip voor hun situatie. Hij kreeg ruim de tijd om te filmen (Koefoed filmde ongeveer een jaar op de school), en dat betaalt zich uit. Want de kinderen lijken zich op hun gemak te voelen bij de filmmaker – sommigen direct, anderen kijken aanvankelijk de kat uit de boom – en laten hem toe in hun leven, emoties en ervaringen. ‘At Home in the World’ legt bovendien de vinger op de zere plek: deze kinderen hebben veiligheid en stabiliteit nodig en dat krijgen ze vaak niet. Ze zitten de ene keer een aantal maanden hier, dan weer een half jaar daar en worden niet zelden zonder pardon teruggestuurd naar hun land van herkomst. Er wordt simpelweg met ze gesold, terwijl ze rust en regelmaat nodig hebben. Eyeopener voor de criticasters in dit complexe debat!

Patricia Smagge

‘At Home in the World’ is vanaf januari 2016 te zien in filmtheaters door het land, in het kader van The Best of IDFA on Tour 2015/2016.