Basic Instinct (1992)

Regie: Paul Verhoeven | 128 minuten | thriller, misdaad | Acteurs: Sharon Stone, Michael Douglas, Jeanne Tripplehorn, George Dzundza, Denis Arndt, Leilani Sarelle, Bruce A. Young, Chelcie Ross, Dorothy Malone

Op het commerciële en artistieke hoogtepunt van zijn Hollywoodcarrière liet Paul Verhoeven het nog even goed donderen in de filmwereld. De gejaagde thriller ‘Basic Instinct’ bracht in 1992 heel wat mensen op het puntje van de stoel. Niet de Hitchcock-achtige suspense – al is dat weinig thrillers gegeven – maar het roekeloze gedrag van de hoofdpersonen zorgde echter voor de opschudding.

Het beroemde kruisverhoor van de verdachte Catherine, waarbij Stones intieme delen op ingenieuze wijze in beeld gebracht en tegelijkertijd aan het zicht onttrokken worden, lokte velen naar de cinema en bracht zwermen moraalridders op de been. Het mocht de pret voor de makers niet drukken. De eerste groep kreeg de overhand en zag zelfs een verkrachtingsscène (met Douglas en Tripplehorn) door de vingers. Als een Johan Cruyff in Barcelona bracht Verhoeven de wereldcup voor erotische thrillers vervolgens naar huis, met een topteam aan filmmakers (Jan de Bont, Joe Eszterhas), een acteur klaar voor de laatste grote sprong (Douglas) en de juiste vrouw op het juiste moment (Stone) in zijn spoor.

Verhoeven moet geweten hebben dat de tijd rijp was voor deze film toen beroemdheden als Madonna een succesvolle metamorfose van tienerster naar femme fatale maakten en ook in de thrillerwereld  zij het in de marge daarvan – vrouwen de show gingen stelen (‘Sea of Love’). Zijn commerciële gretigheid, maar ook zijn ongeneeslijke hang naar het controversiële maakten hem de man op de juiste plaats voor Basic Instinct. Dat de geschiedenis de prent vervolgens op haar plaats zette – heel spannende erotische thriller met één unieke scene en een ietwat onbevredigend einde – zal Verhoeven waarschijnlijk worst wezen.

De seksuele machtsspelletjes van Tramell c.q. Stone zijn met de roman-moordconnectie de kracht van deze film; nog een sterk punt is het paranoïde coke-tempo waarmee rechercheur Nick Curran en de kijker door de film worden gedreven. Feit en fictie gaan zo mooi door elkaar heen lopen en de vaart neemt alleen maar toe.

De zoektocht naar de achtergronden van Catherine ontmaskeren haar als een echte femme fatale, van wie het ergste gevreesd moet worden. Dat de ontsporende Nick daarvoor valt is hoogst geloofwaardig; dat hij tenslotte ook nog met haar een gezinnetje wil stichten is misschien een cynische Verhoeven-grap, maar ook een beetje een afknapper. Het labiele haantje Curran lijkt de hele film ten prooi te vallen aan bewijsdrang. Hij is echter als was in de handen van Catherine Tramell en loopt steeds een stap achter. Het is geen personage dat beklijft. Douglas kan alleen qua speeltijd van Stone, die een hypnotiserende macht uitstraalt, winnen. Zij is helemaal op haar gemak, had de juiste leeftijd (32) op het juiste moment en gezien haar overige filmprestaties moet er sprake zijn geweest van magische verhoudingen op de set; Stone was wellicht de droomactrice van Verhoeven. Jeanne Tripplehorn probeert als vaste vriendin van Nick niet met Stone te wedijveren en vormt als nette bedrijfs-psychologe zelfs een mooi tegenwicht.

‘Basic Instinct’ een uitgebalanceerd meesterwerk noemen zou te veel eer zijn, maar vanwege de suspense is de film een voltreffer en door één camerabeweging zelfs een klassieker geworden.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4

Bioscooprelease: 8 mei 1992
Bioscooprelease: 7 oktober 2021 (re-release)