Benda Bilili! (2010)

Regie: Florent de La Tullaye, Renaud Barret | 84 minuten | documentaire, muziek | Met: Cubain Kabeya, Paulin Kiara-Maigi, Roger Landu, Leon Likabu, Montana, Coco Ngambali, Theo Nsituvuidi, Djunana Tanga-Suele    

Iedereen herinnert zich nog wel het geweldige succes van de muziekdocumentaire ‘Buena Vista Social Club’. Een groep Cubaanse muzikanten vormde op initiatief van Ry Cooder eind jaren negentig een band en had groot succes over de hele wereld. De bandleden waren toen allemaal al op hoge leeftijd en pakten hun muzikale loopbaan weer op. Een dergelijk nieuw succesverhaal kondigt zich aan met het verhaal van de muziekfilm/documentaire ‘Benda Bilili!’

Dit keer gaat het om een aantal zwaar gehandicapte muzikanten die in Kinshasa (Republiek Congo) onder uiterst miserabele omstandigheden op straat leven te midden van dakloze zwerfkinderen, die op hun beurt in hun bestaan voorzien door te stelen en te roven. ‘Benda Bilili!’ volgt de muzikanten en de straatkinderen onder hun onthutsende leefomstandigheden en schroomt niet ons daarbij schrijnende beelden te tonen. De makers laten ons echter vooral ook de grote droom zien die het leven van deze gehandicapte muzikanten beheerst. Zij willen onder de naam Staff Benda Bilili een bandje vormen en een CD opnemen. Hun instrumenten zijn slecht en deels zelf gemaakt van een nylon snaar en een conservenblik. In ruil voor een stuk bescherming en een vonkje sociale warmte worden zij door de straatkinderen voortgeduwd in hun gammele invalidenkarretjes die uit oude onderdelen opgebouwd zijn. Is het dan een en al misère wat u kunt verwachten? Geenszins: in een fabelachtig mooie mengeling van een beeldverhaal vol armoede en puur overleven is een magnifieke, humoristische en warme film vol vreugde tot stand gekomen over hoe deze mensen hun droom weten te realiseren. Uiteindelijk zullen zij geslaagde optredens maken door grote delen van de wereld waarbij het publiek volledig uit zijn dak gaat

De beelden beginnen in 2004. Twee Fransen zijn bezig met een reportage over muziek van straatmuzikanten in Kinshasa. Bij toeval stuiten zij in de sloppen op Ricky, een gehandicapte muzikant en tevens beschermer van straatkinderen. Deze wilde met een aantal andere gehandicapten een muziekopname maken. Een groepje wordt min of meer willekeurig samengesteld en men gaat oefenen in de plaatselijke dierentuin (de beelden van de ‘dierentuin’ zijn bijna surrealistisch). De twee Fransen besluiten hem te helpen en tegelijk een soort filmverslag te maken. Door tegenslagen en omstandigheden is dit een project van lange adem geworden. De groep valt door omstandigheden weer uiteen zonder dat de opname tot stand kwam. De Fransen vertrekken naar Europa om een jaar later terug te komen en na te gaan hoe het verder met de straatmuzikanten is gegaan. Leider Ricky hoopt nu de opnamen af te kunnen maken en zoekt zijn muzikanten weer op die over de stad zijn verspreid zonder vaste woon- of verblijfplaats. Die zoektocht levert fascinerende beelden op van grote tegenstellingen tussen de sloppenwijken en de wolkenkrabbers voor de elite op de achtergrond.

De straatbeelden zijn aanvankelijk dominant, maar de toonzetting van ‘Benda Bilili!’ wijzigt doordat de droom blijft leven. Hun droom laten slagen is hun enige weg om aan hun ellende te kunnen ontsnappen. In fraaie shots onder andere in de open lucht wordt met een mobiele geluidsstudio de eerste geluidsopnamen gemaakt. De warmte en de levenskracht die zij uitstralen komt in hun muziek tot uitdrukking en de CD ‘Très, très, fort’ wordt een succes. Een eerste optreden in Kinshasa is een spetterend succes en dit is nog maar een begin. Optredens in het buitenland lijken mogelijk te gaan worden en hun leven wordt een fantastische droom. Het verhaal volgt hen verder in hun reizen in het buitenland en het publiek wordt steeds uitzinniger. De tegenstelling tussen de schrijnende armoede thuis en de decadente luxe die hen tijdens de reis overvalt wordt met veel humor in het verhaal verwerkt. De muzikanten blijven met beide ‘benen’ op de grond staan en gaan niet ten onder aan de gewijzigde omstandigheden.

De regisseurs hebben een fraai portret weten te maken met een mooie balans tussen hun leven onder de abominabele omstandigheden, de humor en de droom die hen overeind houdt en het bizarre gevolg van hun succes als de westerse luxe hen omringt. Ondanks de aanvankelijke misère een buitengewoon sympathieke en warme feelgood film met inhoud en een boodschap. ‘Benda Bilili!’ is een film vol hoop en humor en ook boordevol lekker swingende muziek. Een feestje om te zien!

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 augustus 2010