Bezness as Usual (2016)

Regie: Alex Pitstra | 90 minuten | documentaire

In 2005 kwam de toen vijfentwintigjarige Groningse filmmaker Alex Pitstra (geboren als Karim Alexander Ben Hassen) in contact met zijn Tunesische vader, die hij sinds zijn vijfde niet meer had gezien. Hij besloot dat hij zijn vader wilde leren kennen en bezocht hem vanaf dat moment minimaal eens per jaar. Elk bezoek legde hij voor zichzelf op camera vast, om niets te vergeten. In zijn debuutfilm ‘Die Welt’ (2013) stelde Pitstra zichzelf voor hoe hij zou zijn geworden als hij in Tunesië was opgegroeid. In de documentaire ‘Bezness as Usual’ keert hij terug naar de realiteit en staat zijn relatie als Europeaan tot zijn Tunesische familie centraal. Een opmerkelijk openhartig portret is het gevolg.

Vader Mohsen Ben Hassen is inmiddels gesetteld met een Tunesische vrouw en dochter, maar in zijn jonge jaren was hij een zogenaamde ‘bezness’ – iemand die zijn geld verdiende aan vrouwelijke toeristen. Je gaf ze aandacht en zij gaven je een gedeelte van hun welvaart. En als de tijd rijp was, vertrok je misschien met een van hen naar Europa om een gezin te stichten. Met de bedoeling om op die manier je familie in Tunesië te onderhouden. Kwam er liefde bij kijken? Mogelijk. Maar huwelijken hielden vaak geen stand en naar de kinderen werd na de breuk nauwelijks omgekeken. Zo verging het althans Pitstra en zijn Zwitserse halfzus Jasmin.

Maar sinds zijn hereniging in 2005, wordt Pitstra warm onthaald. Elke keer als hij langskomt moet hij de hele familie ontmoeten. Ooms, tantes, allerhande neefjes en nichtjes. Het is een en al feest. Als we juist aan het gezellige plaatje gewend zijn, kantelt na ruim een half uur het beeld. Pitstra’s moeder Anneke komt aan het woord: “Ja, waar ging het mis?” Zij schetst een beeld van een man die zakkenrolde, nooit een cent aan de opvoeding heeft besteed en rustig zijn zieke baby thuis achterliet om met vrienden te gaan stappen, terwijl zij zich het schompes werkte met twee banen. De Zwitserse met wie Mohsen daarna trouwde, had het naar eigen zeggen nog een graadje erger. Ze voelde zich bedreigd en was bang dat Mohsen hun dochter zou ontvoeren.

Gaandeweg wordt Pitstra door drie belangrijke vrouwen geconfronteerd met zijn gedrag richting zijn vader. Allereerst zijn vriendin, Rosan Breman, die zich afvraagt waarom hij niet eerlijk tegen haar is over het geld dat hij nu en dan naar zijn vader stuurt. Vervolgens zijn Zwitserse halfzus Jasmin, die haar relatie tot hun gedeelde Tunesische familie aanzienlijk scherper ziet dan Pitstra. Het is slechts op aandringen van Pitstra dat zij naar Tunesië is afgereisd. Maar zegt ze: “Ze zijn niet in me geïnteresseerd als persoon. Voor hen ben ik enkel de rijke dochter van Mohsen, die in Europa is opgegroeid.” En tot slot zijn moeder, die hem verwijt dat hij haar heeft verwaarloosd, sinds hij de banden met zijn vader is gaan aanhalen. Terwijl ze nota bene praktisch bij hem om de hoek woonde.

Pitstra deinst er hierbij niet voor terug om zijn eigen vertwijfeling en kwetsbaarheid in beeld te brengen. Waar feministe Jasmin de confrontatie met Mohsen bewust en hard aangaat en er niet voor terugdeinst om hem op zijn nummer te zetten, lijkt Pitstra het zichzelf vooral kwalijk te nemen dat hij maar geen vat kan krijgen op de gevoelens van zijn vader. Dient hij puur als doorgeefluik van de westerse welvaart, of houdt zijn vader echt van hem? Er lijkt voor de Groninger geen afsluiting mogelijk, zolang die vraag blijft knagen.

Op de achtergrond toont de documentaire de teloorgang van Tunesië. Het hotel waar Mohsen en Anneke elkaar ontmoetten ligt er tegenwoordig verlaten bij en tijdens een van Pitstra’s bezoeken blaast iemand zichzelf aan zee op. Beznessa zijn er bijna niet meer, want de toeristen blijven grotendeels weg. Het geeft de documentaire een extra melancholische ondertoon, zonder dat het dweepziek aandoet. Bovenal voert Pitstra’s verwondering de boventoon. De aftiteling wordt voorafgegaan door een dankwoord van de regisseur aan zijn ouders, voor hun dappere openhartigheid. Die dank verdient hij zelf echter net zo goed.

Wouter de Boer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 21 april 2016