Birth / Mother – Tarachime (1994)

Regie: Naomi Kawase | 40 minuten | documentaire

Naomi Kawase begon haar filmcarrière als documentairemaakster. Ze filmde vooral zichzelf, in confrontaties met haar omgeving. Haar filmstijl is persoonlijk en confronterend, (ogenschijnlijk) ontdaan van alle opsmuk. Ze filmt letterlijk en figuurlijk dicht op haar onderwerp en filmmuziek bestaat (in deze film) uit haar eigen geneurie.

Familierelaties en het contrast tussen jong en oud zijn rode draden in Kawases werk. Ze won er in 2007 in Cannes (weer) een grote prijs mee, te weten de Grote Juryprijs, voor haar film ‘The Mourning Forest’, over de relatie tussen een oudere man en een van zijn jonge verzorgsters, die elkaar vinden in het verdriet om het verlies van een naaste.

In ‘Birth/ Mother’ is het contrast tussen jong en oud nog groter, groter kan haast niet. In het mooiste shot van de film speelt grootmoeder met achterkleinkind in een door de zon verlichte gang. In de schaduwen die de zon veroorzaakt zien we hoe een kleine en een grote gestalte moeite hebben zich staande te houden en te lopen, de eerste omdat hij het nog moet leren en de tweede omdat haar leven er bijna op zit en haar negentig jaar oude benen het niet meer zo goed doen. Ontroerend en treffend.

Het enige echte gebrek in de film is een duidelijke vertellijn. De beelden zijn soms wat traag en lijken kriskras door elkaar te lopen in tijd en plaats. De titelverklaring geeft al aan dat het eigenlijk om twee onderwerpen uit Kawases leven gaat: de geboorte van haar eigen kind en de moederrol van haar grootmoeder. Dat ze geen ‘betere’ titel voor de film heeft bedacht is niet verwonderlijk, want dit is het en verder niet. Gelukkig krijgen we echter genoeg interessante beelden te zien, die soms opvallen door grote schoonheid en vaak door taboedoorbrekende intimiteit. Met een echte geboorte of heel lang het naakte, afgeleefde lichaam van grootmoeder in beeld, inclusief haar opgebruikte borsten, toont Kawese zich filmer tot op het bot. Zelfs als grootmoeder bijna overlijdt en met de ambulance wordt afgevoerd, blijft ze filmen en vereeuwigt ze zo de laatste momenten van het leven van haar geliefde voedster. Manipulatief, zoals het een filmer betaamd, is ze ook: de eerder genoemde geboorte was niet die van haar eigen kind (zoals ze ons wil doen geloven), maar die van het kind van een vriendin.

‘Birth / Mother’ is een zeer persoonlijke film, waarin de (soms confronterende) liefde tussen Naomi en haar grootmoeder, die haar opvoedde, centraal staat. Het is een mooie en letterlijke afsluiter van een vierluik over diezelfde relatie. De drie voorgangers zijn: ‘Snail’ (‘Katatsumori’; 1994), ‘See Heaven’ (‘Ten, mitake’; 199) en ‘The Setting Sun’ (‘Hi wa katabuki’; 1996).

Arjen Dijkstra