Bobby Fischer Live (2009)
Regie: Damian Chapa | 105 minuten | biografie | Acteurs: Damian Chapa, Jaime Campos, Mark Harris, Hedo Davis, Ricco Chapa, Christine Manoukian, Presly Chapa, Alison Lees-Taylor, Gilbert Azafrani, William Knight, Joseph Guinan, Carmen Perez, Leslie Garza, Amor Sanchez, Hal Alpert, Salvador Amezcua, Jon Boatwright, Pierre Chemaly
Bobby Fischer. Wie? U weet wel, die legendarische schaker? Schaken, is dat niet die sport die al jaren niet meer in de Studio Sport uitzendingen te zien is? Inderdaad, de goede ouwe tijd dat Hans Böhm (die van Ook dat Nog!) ons van informatie over schaken voorzag ligt al ver achter ons. Schaken was in Nederland een tijd vrij populair. In de jaren 80 bijvoorbeeld toen Jan Timman furore maakte of in 1935 toen Max Euwe wereldkampioen werd.
In de jaren 70 was er de beroemde tweekamp tussen Bobby Fischer, een Amerikaanse wonderschaker en Boris Spassky, de toenmalige Russische wereldkampioen. De match is in schaakkringen maar ook daarbuiten legendarisch, niet in de laatste plaats door al de dingen die er omheen gebeurden. Psychologische oorlogsvoering op zijn best met Fischer die op allerlei mogelijke manieren probeerde om Spassky uit zijn concentratie te brengen. De historische context van deze tweestrijd tussen een Amerikaan en een Rus ten tijde van de Koude Oorlog heeft zeker bijgedragen aan de status ervan.
De film ‘Bobby Fischer Live’ behandelt de excentrieke figuur Fischer en de legendarische match die hij tegen Spassky speelde. Maar nog meer is het eigenlijk een overzicht van Fischers leven en probeert schrijver, regisseur en acteur Damian Chapa te verbeelden waarom Fischer zo is geworden als hij is geworden. Fischer was niet alleen excentriek maar ook controversieel. Na zijn wereldtitelstrijd in 1972 speelde hij twintig jaar geen partij meer. In 1992 speelde hij in het toenmalige Joegoslavië de wedstrijd tegen Spassky nog eens over en won ook toen. De V.S. plaatste hem echter onder embargo en Fischer bleef de rest van zijn leven over de wereld zwerven tot hij uiteindelijk in IJsland stierf. Hij was al die jaren een verbitterd kluizenaar die vaker uitspraken tegen zijn voormalige vaderland deed zoals na de aanslagen van 11 september 2001 die hij goedkeurde.
Regisseur en schrijver Chapa verklaart de persoon Fischer vooral vanuit zijn jeugd, de problemen met zijn moeder die alleenstaand, de vader die hij nooit heeft gehad, et cetera. Hier wordt ook zijn antisemitisme mee verklaard. Hij leent veel van al bekend materiaal over Fischer (inclusief een BBC documentaire) en voegt hier zijn eigen psychologische scènes aan toe. De film is geschoten op video. Hoewel er soms aardig gebruik wordt gemaakt van zwart-wit opnamen om het Brooklyn van eind jaren 50 weer te geven, lijden veel andere scènes onder het krappe budget en de beperkte middelen. Dit maakt dat de film visueel niet zo sterk naar voren komt. Bovendien is er op momenten, zeker aan het einde van de film, wel heel erg gebruik gemaakt van psychologie van de koude grond wat soms op melodramatische wijze wordt gepresenteerd. Zo wordt de vraag naar de haat van Fischer voor vrijwel alles in zijn leven net zo’n zoektocht als naar Citizen Kane’s Rosebud, maar Chapa doet dit minder indrukwekkend en met minder finesse dan Orson Welles.
Joost Hoedemaeckers