Brugge, die stille (1981)
Regie: Roland Verhavert | 93 minuten | drama | Acteurs: Idwig Stephane, Magda Lesage, Chris Boni, Herbert Flack, Caroline Vlerick, Filip Vervoort, Cécile Fondu
Oude Vlaamse steden als Gent en Brugge ademen romantiek en nostalgie uit. Geen wonder dat stedenliefhebbers hier graag vertoeven. Ook filmmakers en schrijvers halen er hun inspiratie vandaan. En dat zijn echt niet alleen Belgen en Nederlanders. De Oscarwinnende Britse cineast Martin McDonagh nam er bijvoorbeeld ‘In Bruges’ (2008) op, een misdaadkomedie met Brendan Gleeson, Ralph Fiennes en Colin Farrell in de hoofdrollen. Brugge was niet altijd zo populair. Volgens de overlevering is het boek ‘Bruges-la-Morte’, in 1892 geschreven door Georges Rodenbach, daar mede voor verantwoordelijk. Zijn omschrijving van de indertijd straatarme stad leidde in eerste instantie tot woedende reacties onder de Bruggelingen, maar bracht de stad ook weer onder de aandacht en zorgde ervoor dat meer mensen Brugge wilden bezoeken. De stad kreeg zo’n boost dat de Bruggelingen het aandurfden de haven Brugge-Zeebrugge aan te leggen en uit te bouwen, waarna de economie begon op te bloeien.
Rodenbachs roman werd in 1981 onder de naam ‘Brugge, die stille’ verfilmd door de Vlaamse cineast Roland Verhavert. Het verhaal speelt zich af aan het einde van de negentiende eeuw, het fin de siècle. De welgestelde Bruggenaar Hugues Viane (Idwig Stephane), een veertiger, heeft net zijn jonge vrouw Blanche begraven. Hij kan haar niet vergeten en blijft hangen in het verleden. Hij slijt zijn dagen in het glazen tuinhuis, dat hij heeft ingericht met relikwieën (foto’s, juwelen, een haarlok) van Blanche. En als hij daar niet zit, struint hij de doodse straten van Brugge af, op zoek naar haar. Op een dag ziet hij haar. Althans, dat denkt hij. De jonge danseres Jeanne (Magda Lesage, hier onder het pseudoniem Eve Lyne) lijkt namelijk bijzonder veel op zijn overleden vrouw. Hugues raakt geïntrigeerd door haar verschijning, achtervolgt haar en schenkt haar een medaillon van Blanche. Jeanne is overdonderd van al die aandacht en raakt op haar beurt steeds meer gesteld op haar aanbidder. Hugues heeft haar echter niets verteld over zijn overleden vrouw en raakt in conflict met zichzelf. Als de streng gelovige Hugues zijn hart lucht bij de biechtvader (Herbert Flack), adviseert die hem de relatie onmiddellijk te verbreken. Maar kan hij haar wel loslaten…?
De hoofdrol in deze ingetogen film is niet voor Idwig Stephane, maar voor de stad Brugge. Zeker in de eerste drie kwartier van de in totaal anderhalf uur durende film, heeft regisseur Roland Verhavert uitgebreid oog voor de stad met zijn statige herenhuizen met hun indrukwekkende gevels, de dromerige grachten en de Middeleeuwse ambiance die Brugge uitademt – misschien zelfs wel iets té veel. Opvallend is dat je in het Brugge van Verhavert nauwelijks mensen op straat ziet. Je hoort de voetstappen van de ronddolende Hugues zelfs echoën, zo doodstil is het er. Melancholie viert hier hoogtij. De stad staat symbool voor Hugues leven sinds de dood van Blanche, dat net zo leeg en doods is. Hij heeft altijd volgens de restricties van zijn milieu en zijn geloof geleefd en daar klampt hij zich krampachtig aan vast. De losbandige, spontane Jeanne past niet in zijn stramien, maar hij kan haar niet weerstaan vanwege haar gelijkenis met Blanche. Als kijker kom je niet door zijn pantser heen, wat jammer is. Omdat hij zo gesloten is, zich onsympathiek en vijandig opstelt is het moeilijk om met hem mee te leven.
Dat is meteen ook het grootste manco aan ‘Brugge, die stille’; de film is zo ingetogen dat het overkomt als kil en afstandelijk. Het is vast Verhaverts bedoeling (want hij drukt nadrukkelijk zijn stempel op het geheel), maar de film komt geen moment tot leven. Dat de setting zo ver afstaat van onze vertrouwde tijd, helpt ook niet echt mee om je te kunnen inleven. Wie de roman kent weet dat hier sprake is van ingehouden spanning en dat wordt toegewerkt naar een dramatisch hoogtepunt. Van spanning is hier echter geen sprake – ook niet van ingehouden spanning – waardoor hét moment dan eigenlijk een beetje out of the blue komt. Gelukkig spelen Stephane en Lesage (in een dubbelrol) degelijk, heeft Verhavert zijn beelden strak en gestileerd geschoten en wordt de film ondersteund door een mooie klassieke (maar soms wat al te aanwezige) soundtrack. Kijkers met een engelengeduld kunnen zich vergapen aan mooie sfeerplaatjes van Brugge, anderen kunnen deze langdradige film beter links laten liggen.
Patricia Smagge