Chimp TV – The Natural World Collection: Planet of the Apes: Chimp TV (2010)

Regie: Kevin Flay | 50 minuten | documentaire

Eeuwenlang was de algemene opvatting in de westerse wereld dat de mens niet zozeer deel uitmaakte van het dierenrijk, maar – onder meer dankzij de gratie gods – ver boven alle andere levende schepselen verheven was. Het verschil tussen konijn en aap werd kleiner geacht dan het verschil tussen aap en mens. Een visionair als Charles Darwin werd door de meeste van zijn tijdgenoten dan ook eerder bespot dan geprezen toen hij suggereerde dat aap en mens van een gezamenlijke voorouder afstammen. Inmiddels weten we wel beter. Wie de primatologische en zoölogische wetenschappen een beetje volgt, weet inmiddels dat er meer overeenkomsten dan verschillen zijn tussen mensen en mensapen. Zo rouwen chimpansees over de dood van overleden groepsgenoten, maken ze gebruik van zelfgefabriceerde seksspeeltjes, kennen de dieren zelftwijfel en empathie en voeren de mannetjesapen oorlogen tegen indringers die zich op hun territorium bevinden. Het geheugen van een chimpansee (zeker wat de korte termijn betreft) is bovendien vele malen beter dan dat van welke geleerde dan ook.

‘Chimp TV’ is het boeiende verslag van een experiment dat uitgevoerd werd in de dierentuin van het Schotse Edinburgh. Voor de film kregen elf apen een speciale camera waarmee ze zichzelf konden filmen. Bovendien moesten de chimpansees ook leren hoe ze een touchscreen, toch een typisch menselijk snufje van de moderne techniek, konden gebruiken. ‘Chimp TV’ laat zien dat er nogal wat haken en ogen aan het experiment zaten, al hadden die weinig te maken met een gebrek aan intelligentie bij de chimpansees. De strijd om het leiderschap van de groep slokte aanvankelijk het leeuwendeel van de apenaandacht op. Maar toen ze eenmaal hun aandacht vestigden op het scherm, bleken de apen vrij snel door te hebben hoe een touchscreen werkt. De bedoeling was dat de apen een keuze konden maken uit vier video’s die op het scherm werden weergegeven door er met hun hand op te klikken. Met name het relatief oude vrouwtje (45) Cindy blijkt afgaand op de filmbeelden behoorlijk pienter en leergierig te zijn. Volgens primatologe Betsy Herrelko blijkt dat chimpansees in staat zijn om bepaalde videobeelden te interpreteren en te ‘waarderen’. Ook leuk om te bekijken zijn de beelden die de apen zelf met behulp van de chimpcam vervaardigd hebben, al moeten de dieren de fijne kneepjes van het vak overduidelijk wel nog leren. Maar het is wel duidelijk dat ze begrijpen hoe de camera werkt, wat op zich al een bewijs is dat de apen over het vermogen beschikken om zich heel snel nieuwe dingen eigen te maken. Zeker als je bedenkt dat de chimpansees uit Edinburgh, in tegenstelling tot veel ‘laboratoriumapen’, voor het maken van deze film nog nooit hadden deelgenomen aan een wetenschappelijk experiment.

‘Chimp TV’ werpt een interessant licht op de ziel en het complexe brein van een van onze naaste verwanten. Bovendien maakt de film ook duidelijk dat het verschil tussen ons en onze naaste verwanten veel kleiner is dan we lange tijd konden vermoeden.

Frank Heinen