Close Encounters of the Third Kind (1977)
Regie: Steven Spielberg | 129 minuten | drama, avontuur, science fiction | Acteurs: Richard Dreyfuss, François Truffaut, Teri Garr, Melinda Dillon, Bob Balaban, J. Patrick McNamara, Warren J. Kemmerling, Roberts Blossom, Philip Dodds, Cary Guffey, Shawn Bishop, Adrienne Campbell, Justin Dreyfuss, Lance Henriksen, Merrill Connally, George DiCenzo, Amy Douglass
Vijf jaar voor Steven Spielberg een box office hit had met het kindvriendelijke ‘E.T: The Extra Terrestrial’, schreef en regisseerde hij het veel meer volwassen en complexere ‘Close Encounters of the Third Kind’. Zijn fascinatie voor het heelal is, volgens eigen zeggen, afkomstig van een ongelukkige jeugd. In de biografie van Tony Crawley liet Spielberg weten altijd op zoek te zijn naar manieren om te ontsnappen. Spielberg biedt met zijn eerste grote science fiction klassieker de kijker een manier om zich even te onttrekken aan de dagelijkse beslommeringen. De film kruipt je langzaam maar zeker onder je huid en is een intrigerend en fascinerend kunststuk geworden, waarbij je geleidelijk maar onherroepelijk je omgeving vergeet.
In ‘CE3K’, zoals de informele titel van de film luidt, maken we kennis met Roy Neary, een elektromonteur, die door zijn werkgever op een avond op pad gestuurd wordt omdat er een grote stroomstoring is. Al snel blijkt wat hiervan de oorzaak is, er verschijnen mysterieuze lichten aan de hemel en alles slaat op tilt. Roy zit in zijn auto als hij beseft waarvan hij getuige is, hij ziet meerdere UFO’s. Dankzij de ontmoeting met de alleenstaande moeder Jillian (Melinda Dillon) en haar zoontje Barry (Cary Guffey) weet hij – ondanks dat hij door zijn gehele omgeving voor gek verklaard wordt, zijn verstand erbij te houden.
Na het zien van de UFO’s worden mensen namelijk geplaagd door visioenen van een vreemd gevormde berg. Roy meent deze berg overal te herkennen en op een haast obsessieve manier ziet hij zich genoodzaakt die vorm weer te creëren. In een sublieme scène waarin het gezin Neary aan tafel zit, bekijken zijn kinderen en vrouw Ronnie (Teri Garr) hem terwijl hij de aardappelpuree op zijn bord in een berg weet om te vormen. De “krankzinnigheid” van Roy bereikt een hoogtepunt als hij in de woonkamer een plafondhoge berg gaat maken van de aarde uit de tuin, bakstenen, kippengaas en alles wat voor handen is. Zijn gezin is daar al niet meer getuige van, die zijn diezelfde ochtend, toen Roy begon zand door het keukenraam naar binnen te gooien, vertrokken.
Jillian’s zoontje Barry is ondertussen meegenomen door een ruimteschip. Hoewel Jillian angstig is voor het welzijn van haar zoontje, is er bij haar ook een soort berusting. Het is net of ze weet dat Barry in goede handen is en dat ze hem ooit terug zal zien. Toch is de scène waarin Barry ontvoerd wordt behoorlijk angstaanjagend en bijzonder spannend. Ook Roy heeft, naast een bepaald fanatisme, een soort van gelatenheid. Wanneer Ronnie met de kinderen vertrekt, probeert hij haar nog even tegen te houden, maar al snel richt hij zich weer op zijn doel.
De family man wordt perfect neergezet door de op dat moment 29-jarige Richard Dreyfuss. Zijn Roy Neary is iemand met wie de kijker zich absoluut kan identificeren en zijn langzame afdaling in de waanzin wordt op een natuurlijke en geloofwaardige manier uitgebeeld.
Erg vooruitstrevend was Spielberg met zijn kritiek op de regering en de media, die in de film samenwerken om leugens te verspreiden onder de bevolking. De film kent een duidelijke driedeling: in het begin spannend, daarna nemen de emotionele ontwikkelingen de overhand en in het derde deel zullen science fiction liefhebbers weer op het puntje van hun stoel gaan zitten. De muziek van John Williams bleek een schot in de roos, het vaste lid van het Spielberg team componeerde de cruciale tonen al voor de scènes gefilmd waren. Ook de speciale effecten zijn van een hoogstaand niveau. Decennia na de eerste vertoning, waarbij mensen bijna flauwvielen van de oogstrelende beelden, weet de film nog steeds te imponeren.
Er zijn meerdere versies van ‘Close Encounters of the Third Kind’ verschenen. In 1980 bracht Spielberg, die niet tevreden was met de oorspronkelijke bioscooprelease in 1977, een Special Edition uit, die drie minuten korter was dan het origineel. Spielberg verwijderde zestien minuten en voegde er dertien toe. Dat de perfectionistische cineast daarna nog niet te spreken was over deze versie, resulteerde zeventien jaar later in een Director’s Cut.
‘Close Encounters of the Third Kind’ (de eerste vorm van een ‘close encounter’ betreft het zien van een UFO, de tweede vorm fysiek bewijs, de derde vorm contact) is een science fiction film die je gezien moet hebben, in welke editie dan ook en het liefst allemaal. Ken je de film nog niet, wees dan als Roy Neary en omarm het onbekende.
Monica Meijer
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 maart 1978