Coffee and Cigarettes (2003)
Regie: Jim Jarmusch | 95 minuten | komedie, muziek, drama | Acteurs: Roberto Benigni, Steve Buscemi, Iggy Pop, Tom Waits, Cate Blanchett, Vinny Vella, Bill Murray, RZA, Alfred Molina, Steven Wright
Met ‘Coffee and Cigarettes’ sluit Jim Jarmusch bijna twee decennia van korte films af. In 1986 maakte hij zijn eerste korte ‘Coffee and Cigarettes’ filmpje getiteld toentertijd nog getiteld ‘Strange to meet you’ met Roberto Benigni, niet wetend dat dit een zeventienjarig project zou worden. ‘Strange to meet you’ was een groot succes op internationale festivals en drie jaar later maakte hij een tweede korte film rond een vergelijkbare koffietafel genaamd ‘Twins’ waarin Steve Buscemi zijn optreden maakt. In 1992 weet Jarmusch Iggy Pop en Tom Waits te strikken voor een derde variant. De beste tot dan toe ondanks, of misschien juist dankzij, het hoge gehalte aan improvisatie van de twee topmuzikanten. Pas tien jaar later schiet hij de resterende acht filmpjes. Nu, begin 2005, kan eindelijk ook het Nederlandse publiek genieten van de korte zwart-wit schetsen van Jim Jarmusch rond koffie en sigaretten.
In elf verschillende prents toont Jarmusch zijn publiek momenten uit het leven van verschillende personages (allen bekenden uit de film- en/of muziekwereld). Hoewel, zoals duidelijk mag zijn, ieder filmpje rond koffie en sigaretten handelt, hebben allen een eigen titel en een eigen plotstructuur. Hiermee benadrukt Jarmusch de afzonderlijkheid tussen de filmpjes onderling en krijgt daardoor het centrale thema minder aandacht. Dit is een sterk punt van Jarmusch. Hij weet volkomen onbenulligheid tot hoofdthema te maken, maar dit niet zover te overdrijven dat het de film zelf tot ledigheid maakt. Hij heeft een goede verhouding gevonden tussen alledaagsheid en humor.
De elf hebben één ding met elkaar gemeen; de voorliefde van mensen om contact te leggen met elkaar. In de meeste gevallen lukt dit niet al te goed. Vaak is er sprake van miscommunicatie, verwarring en soms zelfs ronduit irritatie. Erg herkenbaar en mede daardoor hilarisch. Hoe vaak heb je niet met een oude vriend het contact weer proberen op te pakken bij een kop koffie in een café en daar achteraf van gedacht: eens maar nooit meer, terwijl je bij het afscheid nog zei: tot snel!?
‘Coffee and Cigarettes’ bevat een aantal krachtig neergezette juweeltjes zoals ‘Cousins’ waarin Cate Blachett een prachtige dubbelrol neerzet als zichzelf en als jaloerse nichtje Shelby. Tijdens een vluchtige ontmoeting in een hotel wil het gesprek maar niet vlotten. Jaloerse Shelby wordt steeds venijniger in haar opmerkingen. De gehele scène lijkt toe te werken naar een fikse ruzie of vreselijke verwijten over en weer, maar, net als in de werkelijkheid, blijft dit uit en nemen de twee afscheid van elkaar alsof er niets aan de hand is; koud en onpersoonlijk. Jarmusch doet waarin hij het best is; herkenning oproepen en deze zo te bewerken dat het humoristisch wordt.
In vele recensies wordt ‘Coffee and Cigarettes’ afgeschilderd als climaxloze compilatie van projectjes met vrienden. Het klopt inderdaad dat niet alle elf de filmpjes even briljant, vakkundig gemaakt zijn of een thema hebben, maar wanneer is het voor het laatst geweest dat je in de bioscoop keek naar een film waarin alles simpel was. Geen trucage, geen ingewikkelde plots, geen psychologisering en al helemaal geen schijnbare representatie van de werkelijkheid zoals die niet bestaat. Heerlijk om gewoon achterover te leunen en te kijken naar de onzinnige gesprekken van andere mensen. En geef nou toe, dat is toch wat je sowieso in een café ook zou doen.
Om met de woorden van Iggy Pop te spreken: Coffee and cigarettes man, thats a combination!
Janneke Robers
Waardering: 4
Bioscooprelease: 18 november 2004