Cowboys & Aliens (2011)

Regie: Jon Favreau | 118 minuten | actie, oorlog, western, fantasie, science fiction | Acteurs: Harrison Ford, Daniel Craig, Olivia Wilde, Sam Rockwell, Adam Beach, Paul Dano, Noah Ringer, Ana de la Reguera, Clancy Brown, Keith Carradine, David O’Hara, Walton Goggins, Abigail Spencer, Toby Huss, Raoul Trujillo, Chris Browning, Buck Taylor, Brendan Wayne, Julio Cedillo, Matthew Taylor, Kenny Call, Cooper Taylor

Wie trekt niet zijn wenkbrauwen op bij het lezen van een filmtitel als ‘Cowboys & Aliens’? Het lijkt een onwaarschijnlijke en haast lachwekkende combinatie. Toch, als je er eenmaal over nadenkt, kan het een interessante combinatie van genres opleveren. De film komt een heel eind, maar weet de science-fiction en de western setting niet helemaal overtuigend aan elkaar te knopen.

‘Cowboys & Aliens’ is zeer losjes gebaseerd op de gelijknamige graphic novel van Scott Michael Rosenberg uit 2006. Niet alleen op papier komen buitenaardse wezens in talloze verhalen voor. Ook films over aliens die op Aarde landen zijn al tientallen jaren – vergeef de woordspeling – schering en inslag. Vanaf de hoogtijdagen in de jaren 50 (buitenaardse wezens = communisten!) tot aan vandaag de dag: de aliens blijven komen. En ze hebben nooit goede bedoelingen, een enkele film als ‘E.T.’ uitgezonderd. Als ze nu, zoals E.T., in hun eentje zijn, bijvoorbeeld in ‘Predator’ of ‘The Thing’, of in massale aantallen ons luchtruim binnenvliegen, als in ‘Independence Day’ of ‘Battle: Los Angeles’, het resultaat is een hoop bloedvergieten, explosies, spanning en een uiteindelijke triomf over de slechteriken uit de ruimte.

De onwaarschijnlijke held wiens lotgevallen nauw verbonden lijkt met de aliens, is de bandiet Jake Lonergan (Daniel Craig). Lonergan is een dief en overvaller die met zijn bende een lading goud roofde van veebaron Dolarhyde (Harrison Ford) en vervolgens zijn bende oplichtte door er met het goud vandoor te gaan. Lonergan weet daar zelf echter niets meer van, hij weet ook zijn naam niet meer, hoe hij in de woestijn terecht is gekomen en wat die rare metalen armband om zijn pols doet. Ford op zijn beurt is de dictatoriale heerser over het stadje Absolution, met een nietsnut als zoon, genaamd Percy (Paul Dano). Zijn woord is wet, ondanks de aanwezigheid van de eigenzinnige sheriff Taggert (Keith Carradine). Maar dan vallen de aliens binnen en worden verschillende inwoners van het stadje meegenomen. Dolarhyde organiseert een posse om de sporen van een gewonde alien te volgen en een gemêleerd gezelschap trekt er op uit.

Craig en Ford laten perfecte staaltjes acteerwerk zien en de karakters zijn op hun lijf geschreven. Als variant op de man-zonder-naam zoals Clint Eastwood hem beroemd maakte, is Craigs man-zonder-geheugen minstens zo intrigerend. Niet alleen heeft hij een eenzelfde aura van gevaar om zich heen hangen en weet hij wel raad met een revolver, ook zijn armband draagt bij aan het raadsel. Ford krijgt de gelegenheid om zijn tanden te zetten in de rol van de voormalige kolonel in het leger, die nog steeds de herinneringen aan de Burgeroorlog met zich meedraagt. Hij is hard, soms gemeen en al mist hij de charme van een Han Solo of Indiana Jones, toch voel je ergens dat hij niet door en door slecht is, maar door de omstandigheden zo geworden. Zowel Craig en Ford geven hun personages nuance en diepgang mee, dat je eigenlijk zou willen dat de film alleen maar over hen en hun conflict ging. Zonder aliens.

Ook de bijrollen zijn stuk voor stuk goed gecast, van de al genoemde Dano en Carradine, tot Sam Rockwell als salooneigenaar “Doc”, Clancy Brown als predikant Meacham en Noah Ringer als Taggerts kleinzoon Emmett. Adam Beach heeft een fraaie bijrol als Ned Colorado, van oorsprong een Indiaan, die door Dolarhyde is opgevoed. Tussen hen hangt een onuitgesproken vader-zoon relatie, die prachtig gespeeld is. In klein rolletje valt verder Walton Goggins op als één van Lonergans voormalige handlangers. Alleen Olivia Wilde valt wat uit de toon als de geheimzinnige Ella, wat deels verklaarbaar is door de aard van haar personage. Met haar acteertalent is niet zoveel mis, maar wat haar hier ook parten speelt, is dat de andere personages een achtergrond hebben en een duidelijk omschreven rol, zoals reeds neergezet in duizenden andere Westerns. Ze zweeft als het ware rond de groep die op zoek zijn naar hun vermiste geliefden of, zoals Lonergan, op zoek naar antwoorden.

Het is jammer dat ‘Cowboys & Aliens’ die antwoorden niet altijd verschaft. Uiteraard hoeft niet alles uitgelegd te worden en vergroten onbeantwoorde vragen het mysterie. Het scenario laat echter te veel open, te veel onbeantwoord en zitten er gaten in de plot waar je een huifkar doorheen kunt laten rijden. Regisseur Jon Favreau weet die een tijdlang goed af te dekken door vaardige actiescènes, een recht-toe-recht-aan relaas met een goed tempo. Vanaf de opening zet hij een zeer realistische en behoorlijk rauwe western neer, waardoor het contrast met de high-tech aliens des te groter en ongeloofwaardiger wordt. Waarom ze nu precies op Aarde zijn, wordt weliswaar uitgelegd, maar door Ford zelf nota bene als belachelijk bestempeld. Dat gevoel kun je als kijker ook niet helemaal van je afzetten. Waarom bijvoorbeeld heeft niemand in 136 jaar aan de bel getrokken dat er aliens op Aarde zijn geland? Het meest storend is echter de omgekeerde rivierboot die de groep aantreft, honderden mijlen van een grote rivier vandaan? Waar zijn de opvarenden gebleven? Waarom ligt die boot nu eigenlijk daar? Waarom hebben de aliens de boot meegenomen en op zijn kop daar neergelegd? Is het omdat ze dachten dat dat wel cool zou zijn? Wellicht, in elk geval doen zulke “vondsten” afbreuk aan het veel sterkere, persoonlijke verhaal dat de personages met zich meedragen en dat veel interessanter was geweest om te verkennen.

Door de invasie van aliens plaats te laten vinden in het ruige New Mexico Territory van 1875 (pas in 1912 werd New Mexico een staat), wordt er in ‘Cowboys & Aliens’ in elk geval een originele draai aan de buitenaardse dreiging gegeven. Zonder moderne technologie wordt het lastig vechten en zonder referentiekader voor de inwoners van het stadje Absolution, worden de monsters algauw beschouwd als demonen. Cinematograaf Matthew Libatique (die een jaar eerder een Oscar-nominatie kreeg voor ‘Black Swan’) maakt schitterende opnamen, waarbij hij optimaal gebruik maakt van het prachtige en soms bizarre landschap van New Mexico. De digitale trukendoos gaat ook zeker open, maar Favreau maakt niet de fout om de special effects te laten overheersen. De film kent daarbij een aantal behoorlijk harde en bloederige scènes, aangevuld met een paar fraaie schrikmomenten die je daarna weer schaapachtig grijnzend in je stoel laten terugzakken.

En toch, ondanks al die goede elementen, wil de som der delen maar niet uitkomen op een steengoede film. Het is een degelijke, vakkundig gemaakte film, maar na veel opbouw en losse elementen die prima werken,wil de film in zijn totaliteit net niet helemaal van de grond komt. ‘Cowboys & Aliens’ is een film die je heel graag goed wil vinden, maar toch te ongeloofwaardig is uitgewerkt om echt te overtuigen. Zonder je echt teleur te stellen, voldoet ‘Cowboys & Aliens’ tegelijk ook niet aan je verwachtingen.

Hans Geurts

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 25 augustus 2011
DVD- en blu-ray-release: 14 december 2011