Creation (2009)
Regie: Jon Amiel | 108 minuten | drama, biografie | Acteurs: Jennifer Connelly, Paul Bettany, Jeremy Northam, Toby Jones, Benedict Cumberbatch, Jim Carter, Teresa Churcher, Harrison Sansostri, Zak Davies, Bill Patterson, Martha West, Pauline Stone
Vanwege zijn tweehonderdste geboortejaar staat Charles Darwin in 2009 weer volop in de schijnwerpers. De Britse wetenschapper (1809-1882) is de grondlegger van de evolutietheorie; dieren en planten hebben zich door evolutie ontwikkeld uit voorgaande organismes. Door natuurlijke selectie hebben ze zich in de loop der tijd aangepast aan hun omgeving. Zijn theorie legde Darwin vast in het boek ‘The Origin of Species’, dat vanwege het ‘Darwinjaar’ 2009 opnieuw werd uitgebracht. Ook zijn legendarische onderzoekstocht met het schip ‘Beagle’ werd nog eens dunnetjes overgedaan. Natuurlijk kon het niet uitblijven dat ook de filmwereld Darwin zou herdenken. De Britse filmmaker Jon Amiel besloot daarom ‘Creation’ (2009) te maken, een biografische film over een cruciale periode uit Darwins leven. In de jaren voorafgaand aan de publicatie van ‘The Origin of Species’ worstelt de wetenschapper namelijk een intense innerlijke strijd.
De oudste dochter van Charles (Paul Bettany) en Emma (Jennifer Connelly) Darwin, Annie (Martha West), sterft in 1851 op slechts tienjarige leeftijd aan een mysterieuze ziekte (waarschijnlijk tuberculose). Met het wegvallen van zijn oogappel stort Charles’ wereld in. Hij voelt zich bovendien schuldig: hij had beter op moeten letten. Met zijn vrouw kan hij er niet over praten. Zij legt de schuld ook bij hem. Dat denkt hij althans. Waar hij in de wetenschap vlucht, vlucht zij in haar geloof. Want Emma is erg vroom. Ze vreest dat God hem zal straffen als Charles zijn theorieën publiceert en drukt hem op het hart het niet te doen. Aan de andere kant zijn er mannen als Thomas Huxley (Toby Jones) die hem juist aansporen zijn levenswerk uit te brengen. Darwin wil God en zijn discipelen helemaal niet tegen zich in het harnas jagen; hij heeft niet voor niets naast geneeskunde ook theologie gestudeerd. Maar God heeft hem in de steek gelaten toen zijn dochter stierf. Zolang hij zich niet neerlegt bij de dood van Annie en het feit dat hij daar niets aan kon doen, blijft hij worstelen met zijn innerlijke demonen.
Aan de basis van ‘Creation’ ligt de roman ‘Annie’s Box’ van Randall Keynes, een verre nazaat van Darwin. Hierin wordt beschreven hoe de dood van de jonge Annie, een intelligent en vroegwijs kind dat al vroeg op één lijn zat met haar vader, de verdere levensloop van Charles en Emma heeft beïnvloed. De relatie tussen Annie en Charles staat dan ook centraal en niet zozeer die tussen Emma en Charles. ‘Creation’ komt dan ook het beste uit de verf in de scènes tussen Bettany en de talentvolle Martha West, wanneer hij haar vertelt over zijn avonturen in Zuid-Amerika, maar ook wanneer hij na haar dood nog altijd achtervolgd wordt door haar geest en gesprekken met haar voert. Met zijn vrouw praat hij niet over zijn gevoelens, met zijn dode dochter wel. Even effectief zijn de scènes waarin Darwin zijn kroost meeneemt de natuur in, om ze met hun eigen ogen te laten zien hoe wonderlijk de dieren- en plantenwereld in elkaar steekt. De verwondering van de kinderen spreekt boekdelen.
Regisseur Amiel, wiens bekendste film waarschijnlijk ‘Entrapment’ (1999) is, heeft het goed voor elkaar wat sfeer en aankleding betreft. Met het kostuumdrama ‘Sommersby’ (1993) liet hij al zien zijn hand niet om te draaien voor een period piece en ook nu weer weet hij de negentiende eeuw knap tot leven te wekken. Tot in de kleinste details is de setting uitgewerkt. Het camerawerk en de cinematografie zijn van een hoog niveau. Waar Amiel (of eigenlijk scenarioschrijver John Collee) wat laat liggen is in zijn spel met de tijd. In ‘Creation’ worden diverse sprongen in de tijd gemaakt, tussen de tegenwoordige tijd en de tijd dat Annie nog leefde (en later ziek werd). Ook worden de verhalen die Darwin in geuren en kleuren aan zijn kinderen verteld vergezeld van beelden (die overigens een schitterende aanvulling vormen – neem alleen al de aandoenlijke orang-oetan Jenny met wie Charles een bijzondere band krijgt!). Aan het begin van de film werken al die tijdsprongen erg goed, maar later worden het er net wat teveel wat verwarrend werkt. Het zou voor zich moeten spreken wanneer de scène zich afspeelt, maar dat is niet altijd het geval.
Met Paul Bettany heeft Amiel een geweldige hoofdrolspeler weten te strikken. Iemand die sprekend lijkt op de jongere Charles Darwin bovendien. Hoewel Bettany doorgaans als karakteracteur te boek staat, is hij wel degelijk in staat een complete film te dragen. Zijn Darwin is innemend en gevoelig en zijn reacties en keuzes zijn volkomen begrijpelijk. Zelfs wanneer hij een hevige strijd moet uitvechten met zijn eigen demonen – het enige moment waarop de film wat doorslaat – blijft Bettany overeind. Jennifer Connelly – ook in het echte leven Bettany’s echtgenote – heeft veel minder ruimte om te schitteren, omdat haar personage erg ingetogen en godsvruchtig is. Ze speelt dit goed, maar erg sympathiek maakt die houding Emma niet. Pas tegen het einde krijgt Connelly de kans om te laten zien wat ze in huis heeft, bij een zeldzame emotionele uitspatting die eindelijk orde op staken stelt. Martha West is een veelbelovende actrice die intrigeert. In de bijrollen zien we naast Toby Jones onder anderen Jeremy Northam, Jim Carter en Benedict Cumberbatch.
‘Creation’ is een zeer degelijke biopic, die vooral uitblinkt in visueel opzicht. Prachtige geschoten beelden, een schitterende en uitermate gedetailleerde aankleding en mooie muziek van Christopher Young weten de kleine schoonheidsfoutjes in het script aardig te verbloemen. Bovendien is Paul Bettany hier de innemendheid zelve. Verwacht geen uitgebreide analyse van Darwins theorieën en ideeën, deze film gaat daar niet over. De mens Darwin staat hier centraal, niet de wetenschapper.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 7 januari 2010