Das Leben der Anderen (2006)

Regie: Florian Henckel von Donnersmarck | 137 minuten | drama, thriller | Acteurs: Martina Gedeck, Ulrich Mühe, Sebastian Koch, Ulrich Tukur, Thomas Thieme, Hans-Uwe Bauer, Volkmar Kleinert, Matthias Brenner

In het Oost-Duitsland van de jaren 80 was de invloed van de Sovjet-Unie nog erg groot. Het communistische regime van de DDR, de Deutsche Demokratische Republiek, was een enorm administratief apparaat, waarin alle mensen geregistreerd stonden. Mensen die in het publiek (of privé) iets negatiefs over het regime zeiden, of iets positiefs over het kapitalistische westen, kwamen op de zwarte lijst terecht, waardoor het vervolgens onmogelijk werd om nog aan werk te komen. Dat was als je geluk had. Wie pech had, werd gevangen genomen en urenlang verhoord. Er heerste een algehele staat van paranoia. De overheid was paranoïde omdat ze iedere burger wantrouwde. Zij maakte hun burgers paranoïde door de overal geïnfiltreerde geheime dienst, de Stasi, die alles en iedereen overal registreerde. Zo kon niemand elkaar meer vertrouwen. In deze tijd plaatst regisseur en scenarist Henckel von Donnersmarck zijn verhaal over een lid van de geheime dienst die een schrijver en zijn vriendin, die actrice is, moet afluisteren.

De manier waarop Henckel von Donnersmarck het tijdsbeeld neerzit is fenomenaal. Al na de eerste scène, een ondervragingsscène gekoppeld aan een college over afluisterpraktijken, zit je als kijker middenin de paranoia van die tijd. Eén verkeerde vraag, opmerking of grap, en je staat als verdachte geregistreerd. Stasi-agent Wiesler is het vleesgeworden staatsapparaat en speelt deze rol perfect. Zijn allesdoordringende blik doet denken aan de androide robot Ash uit ‘Alien’, die echter ook niet zo betrouwbaar blijkt te zijn als we in eerste instantie denken. Wiesler ergert zich aan de manier waarop hij door de staat wordt gebruikt. Zijn talent wordt enkel voor de egoïstische motieven van anderen gebruikt. Als hij vervolgens zijn frustratie uit door schrijver Dreyman te confronteren met de geheime affaire van zijn vriendin Christa-Maria, gebeurt er iets wat hij niet verwacht. Dreyman slikt zijn trots in en omhelst Christa-Maria omdat hij weet dat ze hem nodig heeft. Voor het eerst wordt Wiesler geconfronteerd met warmte en liefde, met de echte, complexe verhoudingen tussen mensen die hij tot dan toe enkel tot schema’s van voorspelbaar gedrag had ingedeeld. Dat hij zich vervolgens helemaal in de nesten werkt om zijn eigen liefdespaartje te redden is heel mooi. Wiesler verandert van een anonieme spion in een, nog steeds anonieme, beschermengel.

De complexiteit van de film wordt gaandeweg alleen maar groter. Het verhaal is goed te volgen, maar tegelijk speelt Henckel von Donnersmarck met de kijker door een parallel tussen Wiesler en de kijker te trekken. Wij bespioneren, samen met Wiesler, het boeiende leven van Dreyman en Christa-Maria. De zaak wordt ingewikkelder als ook Dreyman slechts een lege huls blijkt. Hij draait zich tussen alles en iedereen heen om uit lastige situaties te komen, maar hij neemt nooit werkelijk de touwtjes in handen. Gelukkig beïnvloeden de beide mannen elkaar op zo’n manier dat zij actief gaan handelen, hierdoor vooral de kijker voor het blok zettend, aangezien deze nog altijd als een lege huls in de bioscoop zit, niet tot actie in staat.

Maar dat mag de pret niet drukken. Het verhaal verloopt precies zoals je als kijker hoopt, maar niet verwacht. De decors zijn prachtig in hun simplistische leegheid en stoffige kleuren. De acteerprestaties zijn gedenkwaardig. Ulrich Mühe als de ultieme Stasi-spion Wiesler, Sebastian Koch die zijn goedzakkenrol uit ‘Zwartboek’ nog eens netjes overdoet en Martina Gedeck als zijn onvoorspelbare en onzekere vriendin. Ook de muziek van Gabriel Yared is prachtig. Niets dan lof dus eigenlijk. Een perfect uitgevoerde speelfilm. Te perfect misschien, waardoor de film een nare bijsmaak krijgt van de perfect, kil uitgevoerde ondervragingspraktijken van de Stasi zelf. De menselijkheid die de film zelf zo enthousiast verkondigt, ontbreekt helaas in de uitvoering van de film zelf.

Jelmer van der Lucht

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 1 maart 2007