David Attenborough: 60 Years in the Wild (2013)

Regie: Miles Barton, Susie Painter | 155 minuten | documentaire

Als iemand symbool staat voor een rijk, spannend en belonend leven is het wel David Attenborough, met recht de nestor en waarschijnlijk belangrijkste pleitbezorger van de internationale natuurfilm. Zijn imposante carrière ging van start in de jaren vijftig van de vorige eeuw, een tijdperk waarin biologisch veldonderzoek en de natuurfilm nog in hun kinderschoenen stonden, en omspant inmiddels al zes decennia. Gedurende al die jaren is de aimabele Brit zonder twijfel uitgegroeid tot een van de belangrijkste documentairemakers en Britse televisiepersoonlijkheden uit de geschiedenis. Vooral het nimmer aflatende enthousiasme, de oprechte verwondering voor al wat leeft en de heldere, meeslepende en erudiete vertelstijl zijn karakteristiek voor Attenborough en lijken ook op hoge leeftijd nog verre van afgestompt te zijn. Documentaires van zijn hand zijn ook zelden gortdroge opsommingen van allerlei feiten. Het zijn echte verhalen, wetenschappelijk verantwoorde vertelsels die je meevoeren naar wonderlijke werelden die onze fascinatie en ziel prikkelen en inspelen op het nog steeds diepgewortelde verlangen om dichter bij onze evolutionaire oorsprong te komen.

In ‘David Attenborough: 60 Years in the Wild’ leidt de meester ons hoogstpersoonlijk door de bijzonderste momenten van zijn rijke loopbaan. Zo zien we een jeugdige Attenborough op klassieke zwart-witbeelden stoeien met een flinke python, oog in oog staan met een uit de kluiten gewassen komodovaraan of zoeken naar paradijsvogels in de toen nog grotendeels onontdekte binnenlanden van Papoea-Nieuw-Guinea. De rode draad van de documentaire is de manier waarop onze kijk op de natuur in de loop van Attenboroughs carrière is veranderd. ‘The Trials of Life: Capturing Behavior’ laat bijvoorbeeld zien hoe technische innovaties veel geheimen van de natuur hebben ontsluierd en filmmakers tegenwoordig ook de mogelijkheid geven om die geheimen en mechanismen op een unieke manier aan het publiek te tonen. Dankzij innovatieve luchtopnamen en nieuwe stabilisatietechnieken (die bewegingsonscherpte van de camera grotendeels uitbannen) konden de makers van ‘Planet Earth’ bijvoorbeeld de complexe jachtstrategie van Afrikaanse wilde honden doorgronden en voor het eerst echt goed in beeld brengen. En met behulp van nacht- en infraroodcamera’s kunnen we tegenwoordig ook het gedrag van voorheen geheimzinnige en ongrijpbare nachtdieren ontrafelen. Heel bijzonder is ook de zogenaamde time lapse photography, een techniek die filmmakers de mogelijkheid geeft om meerdere weken durende processen als de komst van de lente of de bloei van planten in enkele minuten versneld te tonen. In het tweede deel, ‘Life on Earth: The Secrets of Evolution’, presenteert Attenborough de ontwikkeling van zijn visie op de bouwstenen van het leven. Niet zo gek lang nadat hij zijn eerste natuurdocumentaire maakte, werd namelijk DNA ontdekt, het begin van een nieuw tijdperk dat ons begrip van het leven en de evolutie voor altijd ingrijpend heeft veranderd.

In de laatste aflevering ‘The Living Planet: Our Fragile World’ gaat Attenborough in op de aard van onze relatie met de natuur in de loop der decennia. Beelden uit de stokoude serie ‘Zoo Quest’ laten zien dat het in de begindagen van zijn carrière nog heel normaal was om in opdracht van de London Zoo exotische dieren uit allerlei tropische oorden weg te vangen. Attenborough geeft ruiterlijk toe dat hij met de kennis van nu wel spijt heeft van sommige escapades uit die prille begindagen. Hoewel Attenborough terecht de vinger op de zere plek legt en benadrukt dat onnoemelijk veel diersoorten dankzij onze expansiedrang in grote problemen verkeren, laat hij ook zien hoe het bewustzijn, harde werk en de toewijding van bevlogen individuen en groeperingen significant bijdragen aan de bescherming van natuur en individuele diersoorten. De indringende beelden waarop we de Brit in het gezelschap van Dian Fossey zien bivakkeren tussen de berggorilla’s in Rwanda is zonder meer een van de hoogtepunten in de toch al mooie en leerzame documentairereeks ‘David Attenborough: 60 Years in the Wild’. Zeker als je beseft dat die ontmoeting het begin is geweest van een geslaagd offensief om de berggorilla en zijn leefgebied voor de definitieve ondergang te behoeden. Bovendien illustreert ‘The Living Planet: Our Fragile World’ erg goed dat het vooral belangrijk is om hele ecosystemen in plaats van alleen losse soorten te beschermen.

Hoewel veel vaste BBC-kijkers de meeste beelden uit series als ‘Planet Earth’, ‘Life in Cold Blood’, ‘The Life of Mammals’ of ‘The Life of Birds’ alsook de fragmenten uit oudere series zoals ‘Life on Earth’, ‘The Living Planet’ en ‘The Trials of Life’ wel al eens gezien zullen hebben, zorgt het gekozen format er toch voor dat ‘David Attenborough: 60 Years in the Wild’ een zekere mate van uniciteit bezit. De documentaire is namelijk niet louter een bloemrijk verslag van de rijke loopbaan van David Attenborough, maar ook een document dat de mensheid een spiegel voorhoudt en aantoont dat we niet torenhoog boven de natuur staan maar idealiter gewoon deel uitmaken van het grotere geheel der dingen.

Frank Heinen

‘David Attenborough: 60 Years in the Wild’ verschijnt dinsdag 5 februari 2013 op DVD en blu-ray.