De fascinerende wereld van planten – Kingdom of Plants (2012)

Regie: Martin Williams | 205 minuten | documentaire | Met: David Attenborough

Planten zijn onontbeerlijk voor het leven op aarde. Ze leveren de broodnodige zuurstof voor dieren en vormen de belangrijkste voedselbron voor een breed scala aan plantenetende organismen. Daarnaast zijn planten voor de menselijke soort ook belangrijke leveranciers van medicijnen en bouwmaterialen. Feitelijk is vrijwel alles wat loopt, vliegt, zwemt of kruipt wel op de een of andere manier afhankelijk van planten. De eerste soorten die succesvol het land koloniseerden waren de (lever)mossen, varens en paardenstaarten, maar gaandeweg de evolutie werd het soortenareaal uitgebreider en verschenen ook de vaak met oogstrelend mooie bloemen getooide bedektzadigen ten tonele. Tegenwoordig vormen de bedektzadigen de belangrijkste en bekendste groep landplanten.

De hoofdrolspelers in de meeste natuurdocumentaires zijn dieren. Op zich is dat weinig verbazingwekkend, want we zijn zelf ook dieren en herkennen ons vaak in het gedrag en de emoties die met name nauw aan ons verwante zoogdieren tentoonspreiden. Planten worden daarentegen vaak gezien als statische, min of meer doodse organismen. De door het Britse Sky vervaardigde documentaire ‘Kingdom of Plants’ toont echter dat die opvatting bij nader inzien een misvatting is. In deze reeks neemt de nestor van de natuurfilm David Attenborough ons mee op een fascinerende reis door het plantenrijk. We worden niet alleen deelgenoot van het ontstaan en de evolutionaire ontwikkeling van deze onmisbare organismen, maar krijgen ook uitgebreid te zien wat de plaats van planten is in de hedendaagse natuur. De serie is opgenomen in het imposante Kew’s Palm House in London, waar al decennialang planten uit de hele wereld in reusachtige kassen worden gehouden, gekweekt en onderzocht. Het centrum herbergt de grootste en meest diverse collectie zaden ter wereld en de experts die er werken zijn er zelfs in geslaagd om het uitsterven van bepaalde soorten te voorkomen door uitgebreid te experimenteren. Een voorbeeld van dit laatste werk komt ook terug in de serie als we zien hoe een Spaanse wetenschapper op onorthodoxe wijze een zeer zeldzame waterleliesoort voor volledige uitsterving heeft behoed.

Door het gebruik van speciale en baanbrekende filmtechnieken zoals time-lapse photography (het versneld weergeven van processen die in werkelijkheid heel traag verlopen zoals het wisselen van de seizoenen of het groeien van een plant), 3D, infrarood en het sterk uitvergroten van minuscule organismen, ontvouwt zich een wonderlijke microscopische wereld. We zien onder meer welke trucs planten toepassen om bestuivers te lokken, welke ingenieuze verdedigingsmechanismen ze hebben ontwikkeld om zich te verdedigen tegen vijanden en hoe planten met elkaar en met die dieren waarvan ze afhankelijk zijn (een bepaald lid van het geslacht Gustavia opent zijn bloemen bijvoorbeeld alleen bij het gezoem van de enige bijensoort die als bestuiver in aanmerking komt) communiceren. Ook uiterst fraai zijn de beelden van vleesetende planten zoals de zonnedauw, de venusvliegenvanger en het blaasjeskruid, dodelijke micromoordenaars die uiterst bedreven zijn in het opzetten van dodelijke boobytraps voor nietsvermoedende vliegen of andere smakelijke insecten. In andere gevallen is er sprake van een meer symbiotische relatie tussen plant en dier. De bekerplant Nephentes lowii stelt het mierzoete goedje dat ze produceert bijvoorbeeld graag beschikbaar aan gulzige toepaja’s (boomspitsmuizen), in ruil voor de dierlijke uitwerpselen waaruit de plant weer haar voedingsstoffen haalt. Een belangrijk inzicht dat het kijken naar ‘Kingdom of Plants’ oplevert, is dat planten niet veel minder competitief zijn dan dieren en elkaar in de strijd om een goed plaatsje in het beste licht met allerlei ingenieuze trucs voortdurend de loef proberen af te steken. Door het gebruik van bijzondere cameratechnieken kunnen we ook genieten van unieke beelden van planten die slechts heel sporadisch in al hun pracht ontluiken. De fraaie beelden worden op voortreffelijke wijze ondersteund door de vertrouwde vertelstem en erudiete deskundigheid van David Attenborough.

De wereld van planten lijkt op het eerste gezicht misschien niet zo interessant, maar al het moois dat voorbijkomt in ‘Kingdom of Plants’ bewijst het tegendeel. Een waarlijk fascinerende documentairereeks die planten in beeld brengt zoals je ze zelden eerder zag.

Frank Heinen

‘De fascinerende wereld van planten’ verschijnt donderdag 26 maart 2015 op DVD.