De grote tovenaar (2005)

Regie: Ruud Monster | 90 minuten | documentaire

Een bewogen leven van een interessante persoonlijkheid laat zich vanzelf vertellen, moet regisseur Ruud Monster hebben gedacht. Jammer genoeg levert zijn documentaire over de veelbesproken filmmaker en inspirerend filmdocent Frans Zwartjes hiervoor niet het bewijs. Het eerste half uur laat hij Zwartjes zonder ingrijpen aan het woord, afgewisseld door fragmenten uit zijn geestige, bizarre en zeer originele films. Maar Zwartjes mompelt veel en zegt vaak: ‘Dat vond ik zo goed’. Punt. En Monster vindt het geweldig, want hij zegt en vraagt niets. Terwijl ‘waarom’ een voor de hand liggende vraag is op zo’n moment.

Een vriendin van Zwartjes moeder denkt dat broeder zijn misschien wat voor hem is. Op haar aanraden neemt hij een kijkje in Santpoort. Hij raakt zeer onder de indruk van de ingezetenen van de kliniek en zegt dat het ‘een bijzonder stadium is in je ontwikkeling als je geestesziek wordt’. Maar waarom hij dat vindt en wat voor gevolgen dit voor zijn eigen ontwikkeling en natuurlijk voor zijn werk heeft gehad, blijft onduidelijk. Ook over de weerstand die hij met name van de kant van feministen heeft ondervonden vanwege zijn controversiële werk vertelt hij weinig meer dan dat het allemaal is gebeurd. Met een beetje doorvragen had hij er vast iets boeiends over kunnen vertellen.

Pas als Zwartjes niet meer in zijn stoel vastgeprikt zijn levensverhaal vertelt, maar als docent kritische vragen stelt (‘waarom een draaiboek?’) of voorstellen doet aan studenten over de enscenering, is hij in zijn element. Nonchalant maar met veel kennis van zaken is de vakman aan het woord. Ook de manier waarop hij een tentoonstelling van zijn beeldend werk in een galerie bekijkt, zegt veel. Hij is duidelijk tevreden, maar zegt dan eerlijk dat hij dat niet meer kan, want ‘dit moet je elke dag doen’.

Jammer dat een vrije, originele geest met kennis van zaken niet meer recht is gedaan dan in deze documentaire is gebeurd. Met iets meer sturing van de regisseur had dat gemakkelijk gekund, maar bewondering voor zijn leermeester zit Monster duidelijk in de weg.

Diana Tjin-A Cheong

Waardering: 2

Bioscooprelease: 14 september 2006