De laatste reis van meneer van Leeuwen (2010)

Regie: Hanro Smitsman | 72 minuten | drama | Acteurs: Ronald Top, Mike Reus, Frits Lambrechts, Rosa Reuten, Pier van Brakel, Ingeborg Uijt den Bogaard, Urmie Plein, Martijn de Rijk, Myranda Jongeling, Sanneke Bos, Harry van Rijthoven, René van Zalm, Katarina Justic, Valerie Pos, Martin van Waardenberg, Lorentz Teufer, Marijn Bekkenk, Harin Msellek, Christine Bijvanck, Paul Hoes, Jaap Maarleveld, Turan Furat, Sjoera Retel, Bob Stoop, Rob van de Meeberg, Folmer Overdiep

Hanro Smitsman heeft al een ruime ervaring met het regisseren van Telefilms. Al drie jaar achter elkaar is zijn bijdrage aan het project een feit. Dat zijn eerste twee Telefilms, ‘Skin’ (2008)) en ‘De Punt’ (2009) zo de moeite waard waren, schept hoge verwachtingen voor nummer drie, ‘De laatste reis van meneer Van Leeuwen’. ‘Skin’, dat met Robert de Hoog in de hoofdrol een verpletterende indruk maakte en De Hoogs carrière een enorme impuls gaf, won een Gouden Kalf en ook ‘De Punt’ (2009) over de Molukse treinkaping bij De Punt in Drenthe was erg meeslepend. Het feit dat deze als enige Telefilm in dat jaar een DVD-release kreeg, zegt al genoeg. (‘Stella’s oorlog’ ook, maar die was ook in de bioscoop te zien).

‘De laatste reis van meneer Van Leeuwen’ behandelt de problematiek van de ziekte Alzheimer van een vader van twee volwassen zoons. Het conflict tussen twee broers, waarvan de een, Nico (Mike Reus), dagelijks met de problemen die deze slopende ziekte met zich meebrengt, te maken heeft en de ander, Ernst (Ronald Top) aan het begin van het verhaal nauwelijks op de hoogte is van hoe erg de aftakeling is, wordt prima verbeeld door Reus en Top. Smitsman houdt de familiegeschiedenis tot ver in de film mysterieus: je voelt namelijk meteen dat de verhouding tussen de twee broers én die van Ernst en de vader gespannen is. Dat er meer speelt dan alleen de recente ontwikkelingen in vaders gezondheidstoestand is duidelijk. Het zorgt voor een beklemmende sfeer, de steeds terugkerende home video beelden van een tuinfeest dat ergens in de jaren zeventig is opgenomen dragen daar aan bij. Het is vrijwel uitgesloten dat je vooraf kunt inschatten wat er precies aan dit familiedrama ten grondslag ligt.

Frits Lambrechts is formidabel in zijn vertolking van de vader. Zijn uitgekiende lichaamstaal zorgt ervoor dat zijn personage erg realistisch wordt en hij trekt de kijker mee in zijn melancholische stemmingen. Het is toch zo triest dat hij zich soms in een ander tijdperk waant dan dat hij werkelijk is. De onmacht van Nico, die niet alleen de zorg voor zijn vader heeft, maar ook de financiële problemen waarmee hun boerderijbedrijf kampt op zijn schouders voelt drukken, wordt ook erg naturel gespeeld door Mike Reus. Ronald Top heeft geen makkelijke rol, omdat de sympathie van de kijker niet direct bij hem zal liggen, maar toch snap je zijn gedachtegang ook. Zijn blikken spreken vaak boekdelen.

Het is jammer dat het conflict van de broers niet sterk genoeg is om de hele film te dragen. Het is namelijk van meet af aan wel duidelijk wie van de twee zal capituleren. Daarnaast komen er meerdere zaken in de film niet goed uit de verf: wat de rol is van het mysterieuze roodharige meisje bijvoorbeeld of de opbloeiende relatie tussen Ernst en de verpleegkundige die zich iets te snel lijkt te ontwikkelen om overtuigend te zijn. Toch is ook deze Telefilm van Hanro Smitsman de moeite van het kijken waard, is het niet om het sterke acteerwerk, dan wel om de sfeervolle cinematografie van Joost Rietdijk, Smitsmans vaste D.O.P. Ook is de film een prima uitgangspunt voor een gesprek met je naaste familie om te bepalen wat eenieders standpunt is in een soortgelijke situatie.

Monica Meijer