Die freudlose Gasse (1925)

Regie: Georg Wilhelm Pabst | 141 minuten | drama | Acteurs: Mario Cusmich, Agnes Esterhazy, Karl Etlinger, Jaro Fürth, Greta Garbo, Robert Garrison, Valeska Gert, Tamara Geva, Ilka Grüning, Einar Hanson, Max Kohlhase, Werner Krauss, Edna Markstein, Alexander Murski, Loni Nest, Asta Nielsen, Raskatoff, Otto Reinwald, Henry Stuart, Gräfin Tolstoi, Sylvia Torf, Hertha von Walther

Asta Nielsen en Greta Garbo in één film! Zowaar de twee meest bekende actrices van de vroege Duitse cinema samen op het witte doek. Dat moet smullen zijn voor liefhebbers van de (Duitse) stomme film. Nielsen wordt algemeen beschouwd als een van de eerste filmdiva’s en zij heeft veel invloed gehad op latere sterren zoals Marlène Dietrich en Greta Garbo.

Nielsen en Garbo spelen in ‘Die freudlose Gasse’ twee vrouwen die moeten zien rond te komen in het door inflatie geteisterde Wenen. Het zijn echter moeilijke tijden en veel mensen lijden zware armoede. De film toont ons twee kanten van het leven in de eens zo welvarende stad. Nielsen speelt de dochter van een arm gezin die droomt van trouwen met een secretaris om zo aan haar armzalige lot te ontsnappen. Garbo is de dochter van een ambtenaar uit de middenklasse die ook de gevolgen van de inflatie ondervindt. De twee vrouwen komen elkaar tegen bij de winkel van slager Geiringer waar veel mensen voor dag en dauw in de rij staan om een stukje kostbaar vlees te kunnen bemachtigen. Veel vrouwen in hun omgeving vervallen tot prostitutie om zo het eten voor hun gezin bij elkaar te kunnen sprokkelen. Ook Nielsen valt hieraan ten prooi en wordt door Frau Greifer, de plaatselijke nachtclubeigenaresse, overgehaald om zich als meisje van plezier beschikbaar te stellen aan haar welgestelde cliënten. Zodoende kan zij geld verdienen om vlees te kopen voor zichzelf, haar vader en moeder. Garbo klopt ook bij Greifer aan voor financiële hulp maar weigert in te gaan op haar voorstellen tot prostitutie. De grauwe wereld van de Melchiorgasse, de straat waarin beide vrouwen wonen, wordt in de film gecontrasteerd met de wereld van de gegoede Weense upper class. Hier komen we gewiekste zakenlui tegen die via beursmanipulatie proberen te profiteren van de algehele malaise. Bankdirecteur Rosenow en zijn zakenpartner Canez zijn archetypen van dit soort figuren. Niet verwonderlijk gezien hun karaktertekening in de film dat zij dan ook behoren tot de clientèle van Frau Greifer en haar nachtclub/bordeel.

Het beeld van die twee werelden wordt uiterst effectief door regisseur Pabst en zijn team weergegeven. Vooral de enscenering van grauwe decors en bizarre viool- en pianomuziek dragen bij aan de ernstige, naargeestige sfeer. Deze muziek werd overigens speciaal voor deze door het Filmarchiv Austria gerestaureerde en opnieuw uitgebrachte film nieuw gecomponeerd door de Oostenrijkse componist Burkhard Stangl. Hoewel deze soms totaal niet bij een scène lijkt te passen past zij uiteindelijk prima bij de algehele, troosteloze sfeer van het verhaal. Wat dat betreft dekt de titel van de film de lading perfect. De uitkomst van het verhaal voor beide vrouwen verraadt ook een bepaalde moralistische waarde die het verhaal met zich meedraagt. Te veel verklappen zou niet goed zijn, maar duidelijk is wel dat als je eenmaal aan lager wal bent geraakt het vaak van kwaad tot erger gaat.

‘Die freudlose Gasse’ is een sfeervolle en duistere vertelling geworden die opvalt door de sociale, realistische thematiek, duistere mise-en-scène en goede rollen van Garbo en Nielsen maar ook van de rest van cast. Een speciale vermelding voor het camerawerk dat enkele “tracking shots” bevat die een welkome afwisseling vormen op de meer statische ‘toneelbeelden’ die gemeengoed waren in die tijd. ‘Die freudlose Gasse’ is met recht een opzienbarende film die, zeker gezien de tijd waarin hij gemaakt is, kan gelden als een geslaagd en aangrijpend sociaal drama. Overigens is het aardig om te vermelden dat de beursspeculanten en hun duistere praktijken zoals die in de film verbeeld worden, overeenkomsten vertonen met onze huidige tijd. De wereldwijde financiële crisis van 2008 is volgens sommige critici namelijk ook door malafide speculaties veroorzaakt. Wat dat betreft zou ‘Die Freudlose Gasse’ ook nu nog actuele waarde kunnen hebben.

Joost Hoedemaeckers

Waardering: 4