Divorce Iranian Style (1998)
Regie: Kim Longinotto, Ziba Mir-Hosseini | 80 minuten | documentaire
Het is bijna of je er zelf echt bij bent. Zo op de huid van de mensen zit deze film. Maar de mensen zelf lijken totaal geen last te hebben van de camera. De hele film speelt zich af in de rechtbank. De vrouwen vertellen aan de rechter hun verhaal waarom ze willen scheiden van hun man. De redenen lopen uiteen van mishandeling tot vermeende impotentie. De rechter hoort alles onbewogen aan en blijft kijken met een minzaam lachje om zijn mond. Zelfs wanneer hij vindt dat de mannen of de vrouwen zich onbehoorlijk gedragen in zijn rechtszaal geeft hij geen krimp. Stel je niet teveel voor van deze rechtbank, het is een kamer waar constant mensen in en uit lopen en waar het lijkt of alles door elkaar behandeld wordt. Van een juridische striktheid is geen sprake. Ook bij de beslissingen van de rechter niet. Hij verandert zijn uitspraak net zo makkelijk alsof hij besluit toch liever thee te willen drinken dan koffie. Soms is dat in het voordeel van de vrouw die voor hem staat, soms ook in het nadeel. In ieder geval krijg je niet veel vertrouwen in de Iraanse rechtspraak bij het zien van deze documentaire.
Longinotto heeft overigens plotseling zelf een actieve rol wanneer er onduidelijkheid bestaat wie de papieren op de gang heeft verscheurd, de man of zijn vrouw die van hem wil scheiden. De rechter wil de vrouw, die uiteindelijk de schuld krijgt, vijf dagen cel geven hiervoor. De vrouw ontkent echter en vraagt om getuigen. Plotseling haalt ze de cameraploeg erbij. Een diplomatiek antwoord van regisseuse volgt: “Ik heb het niet gezien.”
Het hoeft geen betoog dat vrouwen een weinig benijdenswaardige rol spelen in de Iraanse maatschappij. Longinotto laat deze rol van dichtbij zien en laat ook zien hoe creatief een mens (vrouw in dit geval) wordt wanneer ze weinig mogelijkheden heeft haar eigen leven enigszins te kunnen sturen. De documentaire geeft ook hoop, hoop op verandering van binnenuit, juist door het op film vastleggen en laten zien dat ook hier sterke vrouwen te vinden zijn. Longinotto wíl ook sterke vrouwen laten zien en hoop meegeven in haar films, wellicht dat de finale uitspraak van de rechter bij één van de vrouwen daarom niet gegeven wordt.
Miranda van der Hoek