Dracula (1974)

Regie: Dan Curtis | 100 minuten | horror | Acteurs: Jack Palance, Simon Ward, Nigel Davenport, Pamela Brown, Fiona Lewis, Penelope Horner, Murray Brown, Virginia Wetherell, Barbara Lindley, Sarah Douglas, George Pravda, Hana Maria Pravda, Reg Lye, Fred Stone, Roy Spencer, John Challis, Nigel Gregory, John Pennington, Martin Read, Gita Denise, Sandra Caron

Deze ‘Dracula‘ uit 1974, van de hand van regisseur Dan Curtis, is gebaseerd op het verhaal van Bram Stoker. Curtis schotelt de kijker een gepast en sfeervol begin voor. Een afgelegen, verlaten en beboste streek, een somber meer, bijna tastbare mistnevels, wolvengehuil, een roedel wolven… het is een veelbelovend begin voor de dingen die komen gaan. Direct daarna maken we kennis met de advocaat Jonathan Harker die op zakenreis naar kasteel Dracula is. Ook de sombere blikken van de locale dorpelingen, Harkers nachtelijke ontmoeting met Dracula, Dracula’s verhalen over de roemrijke daden van zijn voorgeslacht, Dracula’s ietwat eigenaardig en steeds vreemder wordend gedrag, de verbale en fysieke confrontaties die Harker met Dracula krijgt en de angst en verontrusting die zich steeds meer van Harker meester maakt zijn keurig weergegeven. En wel zodanig dat het recht doet aan de kenmerkende sfeer die wat dit betreft ook in Stokers boek aanwezig is.

Ook latere ontwikkelingen zijn aansprekend en overeenkomstig Stokers boek weergegeven. Dracula’s boze plannen, het plaatsje Whitby, het schip de Demeter, Carfax Abbey waarin de graaf zijn intrek neemt, de steeds groter wordende dreiging die van Dracula uitgaat, de dood en wederopstanding van Lucy, Mina die steeds meer onder Dracula’s invloed komt… deze en andere elementen uit Stokers boek heeft Curtis zodanig in zijn verhaal opgenomen dat de liefhebbers van Stokers Draculaverhaal het ongetwijfeld zullen weten te waarderen.

Een verfilming dus die op meerdere onderdelen Stokers verhaal aanhoudt. Jammer dat andere elementen juist hiervan nogal afwijken. Er zijn wat niet ter zake doende personages aan het verhaal toegevoegd, terwijl andere, met name de getikte Renfield, helaas opvallend afwezig zijn. Ook heeft Curtis aangaande overige zaken duidelijk zijn eigen invulling gegeven. Harkers voortijdige en langdurige verdwijning van het toneel en zijn nogal dubieuze herverschijning, het gevecht dat Arthur met een wolf heeft, de slachtoffers die Dracula onder het hotelpersoneel maakt alsmede de slachtoffers van zijn dierlijke handlangers, Dracula’s woede-aanvallen… deze en andere ontwikkelingen wijken nogal af van Stokers Draculaverhaal en komen ondanks Curtis’ goede bedoelingen niet altijd even effectief of overtuigend over. Er worden wel confrontaties mee mogelijk gemaakt waarin de kwaadaardigheid en de fysieke kracht van Dracula nog eens duidelijk tot uiting komen en sfeerverhogend is het ook allemaal wel, maar het is de vraag of deze productie dit nodig heeft. Gezien de overwegend verhalende indruk die deze film maakt zijn de afwijkingen ten opzichte van Stokers boek her en der wat al te kunstmatig in het verhaal opgenomen. Niet dat menig kijker het niet zal kunnen waarderen, maar het doet ook de vraag rijzen of een meer getrouwe weergave van de gebeurtenissen in Stokers verhaal niet tot eenzelfde of een beter resultaat had geleid.

Wellicht dat Curtis het een en ander ook ter compensatie in zijn verhaal heeft opgenomen, want de nodige minpuntjes zijn wel te onderkennen aan zijn film. Er is herhaaldelijk sprake van een traag tempo tot momenten dat het verhaal ook stil komt te liggen en er komen relatief veel scènes langs die te vlak overkomen om veel indruk te maken. Daarnaast komen er, naarmate de ontwikkelingen vorderen, de nodige twijfelachtigheden voorbij en kent Curtis film een niet al te originele afloop.

Wel wordt er een geslaagd tijdsbeeld geschetst. De geslaagde gekozen locaties, de keurige sets en de kostuums leveren een gepaste bijdrage aan de Victoriaanse sfeer waarbinnen de gebeurtenissen zich afspelen. Verder ook keurig camerawerk. Daarnaast wat geslaagde speciale effecten, hoewel ondanks Dracula’s bloeddorstigheid en zijn gewelddadige handelingen het bloedvergieten binnen de perken wordt gehouden. Dit ook omdat deze productie voor vertoning op televisie is gemaakt.

Als de bloedzuigende graaf zien we Jack Palance in beeld verschijnen. Het is niet moeilijk om in Palance, meer dan in menig ander Draculavertolker, direct een krijgsheer uit vroeger tijden te zien. De krijgsheer Vlad III, bijgenaamd Vlad de Spietser of Vlad Dracula wel te verstaan, de vijftiende eeuwse maniakale heerser uit Walachije diende mede als inspiratiebron voor Stokers verhaal. Curtis legt in zijn verfilming dan ook een directe link met hem. Hoewel hij niet de meest tot de verbeelding sprekende Dracula in de horrorfilmhistorie is, weet Palance de kwaadaardigheid en dominerende aanwezigheid van de graaf keurig tot uitdrukking te brengen, maar komt her en der met zijn woede-aanvallen en gegrom en gegrauw ook herhaaldelijk wat overtrokken over. En de charme en aantrekkingskracht die andere Draculavertolkers in het verleden wel wisten uit te stralen blijven bij hem grotendeels tot meestentijds volledig achterwege. Ook de flashbacks van zijn vroegere bestaan met zijn toenmalige geliefde kunnen daar niet veel aan veranderen. Daarnaast aardig werk van Murray Brown als Jonathan Harker, met name in de scènes waarin hij verontrusting uitstraalt wanneer het net zich in Kasteel Dracula steeds meer om hem begint te sluiten. Aardig werk verder ook van Simon Ward en Nigel Davenport als de jonge Arthur en de vampierjager Van Helsing, al komen hun personages in deze verfilming herhaaldelijk wat vlak, houterig en emotioneel weinig betrokken over bij de toch niet alledaagse perikelen die ze doormaken. Een vlakheid die niet altijd voor genoeg identificatiemogelijkheden zorgt en deels ook voor een gebrek aan mogelijkheden tot medeleven veroorzaakt. Verder een keurig optreden van Fiona Lewis en aardig werk van Penelope Horner als de door Dracula belaagde Lucy en Mina.

Het bovenstaande maakt deze Dracula tot een kwalitatief redelijke Dracula-vertolking. Een verfilming die vooral verhalend van aard overkomt. Met ten opzichte van het verhaal van Stoker de nodige afwijkingen om het actie- en horrorgehalte her en der wat op te vijzelen. Wat dat betreft is deze productie dan weliswaar niet altijd even overtuigend maar op de meeste onderdelen is het al met al sfeervol, geslaagd en interessant genoeg weergegeven om ervoor te gaan zitten wanneer het zich aandient.

Frans Buitendijk