Driving Miss Daisy (1989)
Regie: Bruce Beresford | 99 minuten | drama, komedie | Acteurs: Morgan Freeman, Jessica Tandy, Dan Aykroyd, Patti LuPone, Esther Rolle, Joann Havrilla, William Hall Jr., Alvin M. Sugarman, Clarice F. Geigerman, Muriel Moore, Sylvia Kaler, Carolyn Gold, Crystal R. Fox, Bob Hannah, Ray McKinnon, Ashley Josey, Jack Rousso, Fred Faser, Indra A. Thomas, Dean DuBois, D. Taylor Loeb
Bijna vijfenzestig jaar duurde de carrière van Jessica Tandy (1909-1994), een in Londen geboren actrice die halverwege de jaren vijftig Amerikaans staatsburger werd. Ze was eind jaren dertig, begin jaren veertig een relatief onbekende Hollywoodactrice die af en toe in bijrollen te zien was (onder meer in films als ‘The Seventh Cross’, 1944). Haar doorbrak kwam in 1947 met een rol op Broadway – die van Blanche DuBois in Tennessee Williams’ ‘A Streetcar Named Desire’. Omdat ze niet bekend en aantrekkelijk genoeg zou zijn, werd ze gepasseerd voor de filmversie, waarna ze voor ruim tien jaar uit Hollywood verdween. Alfred Hitchcock vroeg haar begin jaren zestig voor ‘The Birds’ (1963), waarna haar carrière weer nieuw leven werd ingeblazen. Haar beste jaren kwamen pas toen ze de zeventig al gepasseerd was. In de jaren tachtig schitterde ze onder meer in ‘Cocoon’ (1985), aan de zijde van haar echtgenoot Hume Cronyn. Absoluut hoogtepunt uit haar carrière was het drama ‘Driving Miss Daisy’ (1989), waarin ze een oudere, joodse weduwe speelt die chagrijnig is maar een hart van goud heeft. De rol leverde haar – op haar 81e! – de Oscar voor beste actrice op. Nog altijd is ze de oudste laureaat ooit in deze categorie.
‘Driving Miss Daisy’ (1989) begint in het Georgia van net na de Tweede Wereldoorlog. Daisy Werthan (Jessica Tandy) is een rijke joodse weduwe van dik in de zestig, stug en eigengereid, die met haar trouwe bediende Idella (Esther Rolle) in een voorstad van Atlanta woont. Wanneer ze op een dag met haar auto per ongeluk de tuin van de buren inrijdt, is voor haar zoon Boolie (Dan Aykroyd) de maat vol. Al langer heeft hij het idee dat zijn moeder niet meer zelf achter het stuur moet kruipen, maar zelf heeft hij geen tijd om als haar chauffeur te fungeren. Bovendien is er geen verzekeraar die met zijn moeder in zee wil gaan. Als hij de innemende Hoke Colburn (Morgan Freeman) tegen het lijf loopt, besluit hij hem in te huren om zijn moeder de stad rond te rijden. Maar Miss Daisy accepteert dat zomaar niet. Ze heeft niemand nodig die voor haar zorgt, dat kan ze allemaal zelf wel. Ze gunt Hoke aanvankelijk geen blik waardig, maar de vriendelijk en geduldige zwarte man geeft niet gauw op. Vijfentwintig jaar gaat er voorbij, waarin Hoke en Daisy langzaam maar zeker naar elkaar toegroeien.
Schrijver Alfred Uhry baseerde ‘Driving Miss Daisy’ op de herinneringen van zijn eigen grootmoeder Lena Fox en haar zwarte chauffeur Will Coleman. Oorspronkelijk was het een toneelstuk dat vooral in kleine zalen opgevoerd werd, maar de kritieken waren lyrisch, waarna ook de grote theaters het stuk wilden hebben. Het verhaal leverde Uhry zelfs de prestigieuze Pulitzer Prize op. Morgan Freeman speelde ook in het toneelstuk en toen besloten werd het verhaal te verfilmen werd hij vrijwel meteen naar voren geschoven voor de hoofdrol. Freeman was een laatbloeier in Hollywood en kreeg pas in de jaren tachtig de mogelijkheid zijn kwaliteiten tentoon te spreiden. Hij greep die kans met beide handen aan en verdiende gelijk in 1987 een Oscarnominatie voor beste mannelijke bijrol voor ‘Street Smart’. Hierin speelde hij een wrede pooier, een rol die compleet het tegenovergestelde is aan zijn rol als Hoke Colburn in ‘Driving Miss Daisy’. Zijn vriendelijke, kalme verschijning, wijze uitstraling en zoetgevooisde stem is de rol van chauffeur Hoke hem echter op het lijf geschreven.
Met Tandy vormt Freeman een opmerkelijk filmduo. Zij is de vinnige, koppige oudere dame die niet toe wil geven aan het feit dat ze ouder wordt. Hij is de geduldige, lankmoedige analfabeet die kalmte en rust uitstraalt. De kracht van ‘Driving Miss Daisy’ is niet zo zeer het verhaal, maar de personages, die zo diep zijn uitgewerkt dat ze levensecht worden. De achtergrond van de jaren vijftig en zestig, een roerige tijd waar de rassenkwestie en de strijd voor gelijk rechten een steeds duidelijker stempel op drukken, speelt eveneens een cruciale rol. Als joodse weet Daisy maar al te goed hoe het is om onheus bejegend te worden. Voorbeelden daarvan zien we voldoende in deze film, onder meer de brandstichting in de synagoge en beledigende opmerkingen van agenten. Zo verschillend zijn Daisy en Hoke eigenlijk niet eens, als je het zo bekijkt. Regisseur Bruce Beresford gebruikt kleine en grotere incidenten om te laten zien hoe de twee naar elkaar groeien. De ene situatie is onschuldiger dan de ander, maar dankzij Berefords subtiele regie lijken ze allemaal even cruciaal in de vriendschap tussen Daisy en Hoke. Het camerawerk is prima maar valt in het niet bij de sublieme make-up (die terecht bekroond werd met een Academy Award) en de prachtige soundtrack van Hans Zimmer.
‘Driving Miss Daisy’ is een sympathieke, zoete antiracismefilm rond een bijzondere, gevoelige relatie in het door rassenrellen geteisterde Amerikaanse zuiden in de jaren vijftig en zestig. Sentiment is aanwezig maar overheerst nooit. De film ontroert maar doet dit op subtiele wijze. Nooit liggen de emoties er te dik op. Subtiliteit is tevens de kracht van het acteerwerk: niet de dialogen maar een simpel gebaar, een blik of lichaamstaal zegt voldoende. ‘Driving Miss Daisy’ won vier Oscars, waaronder die voor beste film, en verdiende nog vijf nominaties (onder meer voor Freeman en Aykroyd). ’n Bescheiden filmpje dat je raakt in het hart.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 6 april 1990