Droom en daad (2012)
Regie: Annette Apon | 74 minuten | documentaire
‘Droom en daad’ van Annette Apon is juist nu, ruim twintig jaar na de val van het communisme, een veelzeggende documentaire waarin het gedachtegoed en de daadkracht van de Nederlandse dichteres en socialiste Henriëtte Roland Holst (1869-1952) op een aansprekende manier tot uitdrukking komt. Omdat deze dichteres, dagboekschrijfster, redacteur, én politiek redenaar, een vrouw was van het woord, koos regisseur Annette Apon voor een geluidsband die de innerlijke stem van Henriëtte Roland Holst verbeeldt. Het zijn haar (aan dagboeken en gedichten ontleende) getuigenissen. Haar negentiende- en twintigste-eeuwse socialistische idealen.
Zij was de eerste vrouw die in Nederland deelnam aan het landelijk bestuur van de SDAP (de Sociaal Democratische Arbeiders Partij). Als vrouw van gegoede komaf werd ze daarbij binnen de arbeiderspartij met wantrouwen bekeken. Het leidde, naast pijn en teleurstelling, nog steeds tot een verbeten strijd voor een rechtvaardige verdeling van middelen voor iedereen in de maatschappij. Hiervoor streed ze tijdens internationale socialistische congressen (ze ontmoette Lenin en Trotski) ook in het buitenland.
Apon combineert dit bijzondere levensverhaal met een fascinerende historische foto- en filmbeeldenreeks, die samen met de muziek van diverse componisten uit die periode een sfeer van authenticiteit oproepen. Ze putte uit (veelal Nederlands) beeldmateriaal dat meer dan honderd jaar oud is. We zien koetsjes met paarden naast de eerste auto’s (Fordjes?) en een omnibus kris kras door elkaar rijden in een grote stad. Stoomboten glijden door de oceanen. Cruiseschepen klieven door de golven. Havenarbeiders slepen met zware zakken. Het winterlandschap waarover de beroemde negentiende-eeuwse dichter Herman Gorter (pleitbezorger van ‘Das Kapital’) komt ‘aan schaatsen’, is nog zo ouderwets Hollands, helemaal leeg.
Af en toe wisselt Apon die innerlijke stem af (voortreffelijk offscreen vertolkt door actrice Lineke Rijxman) met een verbindend commentaar. Om de bewogen periode in de eerste helft van de twintigste eeuw te onderstrepen, speelt de muzieklaag een belangrijke ondersteunende rol. Diverse componisten, zoals Mahler, Dvorak en Ravel, versterken effectief de perioden en onderwerpen (industrialisatie, kinderarbeid, een neergeslagen-en-geschoten revolutie, de Eerste Wereldoorlog, en een bezoek aan uitgehongerd Rusland in 1921). Juist omdat het leven van Roland Holst samenvalt met de industrialisatie, de ontwikkeling van fotografie en film, en het ontstaan van een emancipatie- en arbeidersbeweging, heeft het authentieke film- en foto-archiefmateriaal een versterkende kracht met betrekking tot het onderwerp. Maar ook de tekeningen, portretten die haar echtgenoot Rik van haar maakte, illustreren de werkelijkheid van een kunstzinnige vrouw die in de kringen van ‘de tachtigers’ (Nederlandse dichters 1880) vertoefde.
“De rotsvaste overtuiging dat arbeidersklasse zich moesten verzetten tegen uitbuitingen en moest streven naar de macht”, vervulde haar volledig na het lezen van ‘’Das Kapital’ van Karl Marx. Ontluisterende ervaringen leiden uiteindelijk tot een keuze voor een religieus socialisme. Want ze blijft geloven. De documentaire rondt af met de tekst van de dichteres : ‘Niets was ooit vergeefs, niets gaat ooit verloren: alles wordt opgenomen in den stroom des levens, willing en gedachte, droom en daad,-allen worden in hem herboren tot andren dan zij waren’.
Redactie Cinemagazine
Waardering: 5
Bioscooprelease: 22 november 2012
DVD-release: 8 januari 2013