El sonido del bandoneón (2011)
Regie: Jiska Rickels | 74 minuten | documentaire
De documentaire ‘El Sonido (= de klank) del bandoneón’ was de openingsfilm van het competitieprogramma Competition for Dutch Documentary tijdens IDFA 2011 (International Documentary Film Festival). Aanleiding voor de film was de wereldberoemde traan (wie heeft deze ook daarna niet vele malen gezien?) van Máxima tijdens haar huwelijk met Willem-Alexander.
Laten we maar direct weggeven dat de film een magistraal muzikaal én menselijk portret is geworden. De documentaire vertelt niet alleen over het instrument zelf, maar ook over de zeer uiteenlopende muziek die er op gespeeld wordt. Maar het is bovenal ook een ode aan de mensen die dit instrument zo meeslepend tot leven weten te brengen. De klanken die zij er aan ontlokken zijn soms opzwepend, dan weer melancholiek.
De openingsscènes zijn meteen sterk. We volgen de beroemde Néstor Marconi. Sublieme tangomuziek klinkt, begeleid door een zanger die hartverscheurend mooi zingt over het lot van een verlaten bandoneón. We zien de tango gedanst worden met een passie en overgave zoals die waarschijnlijk alleen bij de Argentijnen gevonden kan worden.
‘El sonido del bandoneón’ is veel meer dan de zoveelste film over de tango. We worden volop verwend met bloedstollend mooie tangomuziek, maar er zijn ook heel andere geluiden. Het verhaal verplaatst zich dan naar het straatarme noorden, de provincie Jujuy. Daar speelt Daniel Vedia meer folkloristisch getinte muziek en onder heel andere omstandigheden. Die muziek klinkt veel vrolijker en is meer echte volksmuziek. Hij geeft les aan studenten die niet eens een instrument bezitten. Ontroerend zijn de beelden waarbij Daniel op een schoolbord onder armzalige omstandigheden lesgeeft aan leerlingen die van lege wijnpakken een bandoneón in elkaar plakken en daar een toetsenbord op inkleuren. Zij moeten hun passie beleven met een ‘instrument’ waar zelfs geen geluid uitkomt. Toch zijn ook zij uiterst gedreven. Hun begeleidende commentaren waarin zij de spot drijven met hun ‘instrument’ dat naar wijn geurt, maar geen geluid produceert, zijn prachtig. Het is onthutsend om te zien hoe Daniel na een geslaagd optreden in Buenos Aires (24 uur met de bus enkele reis) in een volgende scène zijn studenten vertelt dat hij zijn studenten niet langer les kan geven, de plaatselijke overheid wil geen geld meer toekennen. Boeiend zijn de opnamen met Oscar Fischer, die bandoneóns stemt en restaureert en die de ziel van het instrument (weer) tot leven moet brengen.
Als informatief stukje geschiedenisles is een zijuitstapje naar Duitsland. De bandoneón komt eigenlijk uit Duitsland en is door Duitse immigranten meegenomen naar Argentinië. Een ex-werknemer vertelt dat in de tijd van de DDR de fabriek werd gesloten. De bandoneón heeft het in veel opzichten moeilijk. Nieuwe instrumenten uit Argentinië halen niet meer het niveau van de originele. Veel bestaande instrumenten zijn in slechte staat of worden als souvenir opgekocht door toeristen.
Documentaires krijgen van het grote publiek vaak veel te weinig aandacht.’El sonido del bandoneón’ verdient juist wél dat grote publiek. Beelden van weelderige theaters in Buenos Aires, povere leefomstandigheden in het verre noorden gemixt met mensen vol passie. Magnifieke muziek, ondersteund en versterkt door indrukwekkende landschapsbeelden. Cinematografisch in alle opzichten een hoogstandje met oogstrelend camerawerk en een perfecte montage en geluidsscore.
Rob Veerman
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 9 februari 2012