Elysium (2013)

Regie: Neill Blomkamp | 109 minuten | actie, drama, science fiction, thriller | Acteurs: Matt Damon, Jodie Foster, Sharlto Copley, Alice Braga, Diego Luna, Wagner Moura, William Fichtner, Brandon Auret, Josh Blacker, Emma Tremblay, Jose Pablo Cantillo, Maxwell Perry Cotton, Faran Tahir, Adrian Holmes, Jared Keeso, Carly Pope, Ona Grauer, Michael Shanks, Christina Cox, Terry Chen

In 2154 is de Aarde door overbevolking, oorlog en meer van dergelijke rampspoed verworden tot een verwoeste, uitgedroogde en haast onleefbare planeet. Criminaliteit en armoede tieren welig. De rijken hebben hun toevlucht genomen tot Elysium, een ruimtestation in de vorm van een ringwereld, dat boven de Aarde zijn panoptische positie heeft ingenomen. Zo weten ze hun controlerende machtspositie in stand te houden. Vluchtelingen worden geweerd, goed of kwaadschiks, mede om de Aardlingen te beletten gebruik te maken van geneesmachines die de inwoners van de satelliet in hun villa’s hebben staan. Wanneer de armlastige Max (Matt Damon) een dergelijk apparaat nodig heeft om te genezen van een radiatievergiftiging is hij op slag uitverkoren om voor humane gelijkheid te zorgen. In de tussentijd doet Elysiums minister van defensie Delacourt (Jodie Foster) verwoede pogingen om het ruimtestation als een veilig bastion te behouden, met begrip van een coupe d’état die haar alle uitvoerende macht moet geven. Het resulteert erin dat de wegen van de arme Aardbewoner en de gefortuneerde bewoonster van Elysium elkaar kruizen in een confrontatie die voor zowel planeet als kunstmaan verstrekkende gevolgen zal hebben.

‘Elysium’ presenteert zich als een science fiction film, maar de vraag rijst of dat terecht is. Het wetenschappelijke gedeelte is bij vlagen niet goed uitgewerkt en de plotsturing komt meer voort uit droge actie dan door weldoordachte wendingen. Daardoor krijgt de film niet de diepte die past bij het genre. Het zou interessant zijn geweest meer over de filosofische implicaties van robottechnologie en de constante genezingsmogelijkheden van de inwoners van Elysium terug te zien. Hoe zit het immers met de verouderingsprocessen op het station: stoppen de genezingsapparaten het proces van ouder worden? Betekent dat dan dat het inwonersaantal gelijk moet blijven en er sprake is van een zekere vorm van kinderregulatie (om niet de fouten te maken die eerder op Aarde gemaakt worden)? En als ze op deze manier hun eigen utopia hebben gebouwd, waarom dan nog die strenge controle over hun oude thuisplaneet? Het zijn vragen waar geen antwoorden op volgen. Eerder wordt de filmdiëgese schijnbaar doelbewust ongecompliceerd gemaakt en ontstaat er een wereld waarin Elysium werkt op een oud DOS-systeem en de belangrijkste notabelen geen flauw idee hebben wat er om hun heen afspeelt. Bovendien speelt ‘Elysium’ ontegenzeggelijk leentjebuur bij andere films en boeken uit de rijke wereld van de SF en weet het zich nergens eigen te maken.

Hinderlijk zijn ook de regelmatige continuïteitsfouten en andere onopgeloste vragen die bij de toeschouwer worden neergelegd. Zo wordt er nergens antwoord gegeven waarom de jonge kaukasische Max eigenlijk als wees tussen de latino’s opgroeide. Of het moet zijn dat het een zoveelste deus ex machina van de film is, die hem in contact moet stellen met het vrouwelijke bijpersonage Frey (Alice Braga), die dan nog eens wordt geïntroduceerd in tergend zoete flashbacks van hun gezamenlijke jeugd in een weeshuis. Met haar rol komt er nog een euvel aan de oppervlakte. Om het gebrek aan inhoud te camoufleren lijkt het alsof ‘Elysium’ volgepropt is met verhaallijnen om toch maar de suggestie te wekken dat de film veel om het lijf heeft. Het acteerwerk draagt bovendien niet veel bij aan het niveau van ‘Elysium’. Damon speelt wel heel degelijk in de Bourne-modus. Foster doet vooral haar best om zo kwaadaardig mogelijk over te komen, hetgeen eerder op de lachspieren werkt dan dat het daadwerkelijk beangstigend overkomt. Voorts zijn de actiescènes vaak rommelig, onscherp en te snel gemonteerd om van toegevoegde waarde te zijn.

Het is lovenswaardig dat regisseur Blomkamp na ‘District 9’ weer met een science fiction film komt, maar helaas benadert hij nergens de gelaagdheid die bij het genre (en zijn eerdere werk) van toepassing is. Uiteindelijk blijft ‘Elysium’ een actievehikel volgens de wetten van de blockbuster die ondanks alle eerder genoemde gebreken met enige regelmaat  doet wat zo’n film moet doet: simpel vermaak bieden.

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 15 augustus 2013
DVD- en blu-ray-release: 13 december 2013