Enclave – Enklava (2015)

Regie: Goran Radovanovic | 92 minuten | drama | Acteurs: Filip Subaric, Miodrag Krivokapic, Meto Jovanovski, Nebojsa Glogovac, Nenad Stanojkovic, Milan Sekulic, Denis Muric

In Servië zijn ze trots op de film ‘Enclave’ (2015) van filmmaker Goran Radovanovic. Zo trots zelfs, dat de film werd geselecteerd als inzending voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige film. Of ‘Enclave’ daadwerkelijk tot de genomineerden zal behoren, wordt pas later bekend, maar de verwachtingen zijn door zo’n uitverkiezing natuurlijk wel hooggespannen. Op het Internationale Filmfestival van Moskou won ‘Enclave’ de publieksprijs en ook op het International Independent Film Festival en in India viel deze Servische film in de prijzen. Geen wonder dat ook Cinekid de film opnam in zijn programma van 2016. ‘Enclave’ gaat over een eenzame tienjarige jongen die opgroeit in een geïsoleerde orthodox-christelijke gemeenschap in Kosovo, in een verder door Albanese moslims bewoond dorp. Centraal staat de vraag in hoeverre christenen en moslims vreedzaam naast elkaar kunnen leven. Zware kost voor de jeugd, maar bijzonder boeiend in beeld gebracht door Radovanovic. Al maakt hij tegen het einde een opmerkelijke keuze, die aanvoelt alsof hij in een andere film thuishoort.

De tienjarige Nenad (Filip Subaric) is het enige overgebleven kind in zijn buurt. Elke dag rijdt hij naar school in een donkere, benauwde KFOR tank, die bestuurd wordt door Italiaanse soldaten. Soms rijdt Vader Draza (Miodrag Krivokapic), de laatste orthodoxe priester in het regio, met hem mee. Op school, in een nabijgelegen stad, is Nenad als enige leerling in een door de Verenigde Naties gecontroleerde omgeving al even eenzaam. Zijn juf geeft hem als huiswerk mee om zijn beste vriend te beschrijven, en het is best verdrietig te vernemen dat dat zijn 86-jarige opa Milutin (Metodi Jovanovski) is, die ook nog eens op sterven ligt. Nenads moeder leeft niet meer en zijn vader Voja (Nebojsa Glogovac) is depressief en aan de drank. In zo’n troosteloze omgeving is het Nenads grootste wens om iemand te vinden om mee te spelen, een vriendje of vriendinnetje. Kinderen zijn er zeker wel in het dorp, dat ziet hij als hij door de smalle raampjes in de tank naar buiten kijkt. Twee Albanese moslims van zijn leeftijd (Nenad Stanojkovic en Milan Sekulic) spelen op de heuvels en een jongen die iets ouder is, Bashkim (Denis Muric) hoedt de schapen. Op het eerste gezicht oogt het allemaal erg vredig, tot de jongens stenen naar de tank beginnen te gooien. Maar dat weerhoudt Nenad er niet van contact met de jongens te zoeken, zodra de mogelijkheid zich aanbiedt. Als Nenad regelt dat ze met hem mogen meerijden in de tank, is het ijs gebroken. Maar dan begint Bashkim zich ermee te bemoeien. En die heeft het niet zo op Serviërs, aangezien zij zijn vader hebben omgebracht…

Radovanovic, die eerder vooral documentaires maakte, bouwt zijn film mooi op, met realistische beelden van het Kosovaarse dorp en intense scènes waarin de onderlinge spanningen voelbaar zijn (mooiste voorbeeld is de scène waarin de bus met daarin Nenads tante, die vanuit Belgrado is gekomen om haar stervende vader gedag te zeggen, wordt aangevallen). Zeker ook door het natuurlijke, ingetogen spel van de acteurs en het sobere camerawerk van de Duitser Axel Schneppat oogt ‘Enclave’ realistisch en geloofwaardig. Een tikkeltje melancholisch ook. Daardoor leven we ook direct mee met hoofdpersoon Nenad en gunnen we hem die vriend waar hij zo naar verlangt. Symbolisch zet Radovanovic de verschillen tussen de Servische orthodoxe christenen en de Albanese moslims nog eens extra in de verf, door de eerste groep in afgesloten ruimtes en achter ramen en deuren te filmen, en de Albanezen in de buitenlucht. Het sluit allemaal mooi op elkaar aan, totdat het scenario tegen het einde ineens rare sprongen maakt en Radovanovic de hele film daarin meetrekt. Het slot lijkt wel uit een andere film te komen, maar doet gelukkig nog net niet al het voorgaande teniet. Jammer van het slot dus, want verder is deze sobere vertelling over eenzaamheid en het effect van politieke strijd op kinderen boeiend en leerzaam.

Patricia Smagge