Eraserhead (1977)

Regie: David Lynch | 85 minuten | drama, horror, fantasie | Acteurs: Jack Nance, Charlotte Stewart, Allen Joseph, Jeanne Bates, Judith Anna Roberts, Laurel Near, V. Pipps-Wilson, Jack Fish

David Lynch heeft met ‘Eraserhead’ niet zozeer een film gemaakt, maar eerder een kunstwerk. Het is ook niet verwonderlijk, dat de regisseur zelf schaars is in zijn commentaar op de film en het liever aan de kijker overlaat er een mening over te vormen. Hoewel het verhaal mijlenver staat van de werkelijkheid, is de ervaring van angst en gruwel die de film op gezette tijden genereert zo echt als het maar kan. Hoofdpersoon Henry Spencer (Jack Nance) is een vreemdeling in vreemde, postapocalyptische wereld waar het lawaai van machines dag en nacht te horen is. Wanneer hij op uitnodiging van zijn vriendin Mary X (Charlotte Stewart) gast aan tafel is bij haar en haar ouders, krijgt Henry van moeder X (Jeanne Bates) de wind van voren. Mary is namelijk bevallen van Henry’s kind en dit betekent dat Henry en Mary zullen moeten gaan trouwen en samenwonen. Wie op basis van deze gegevens romantische taferelen verwacht, komt bedrogen uit.

Het ergste is niet zozeer, dat het jonge stel op Henry’s grauwe en eenzame kamer moet wonen, maar eerder het feit, dat de baby ook daar aanwezig is. Althans, als we van een baby mogen spreken. Eerder is het een bizarre mutant met een monsterlijk hoofd en een lijfje dat in lappen gewikkeld is. Wanneer Henry alleen overblijft met de baby als Mary diens gekrijs niet meer aan kon horen, wordt hij verleid door zijn buurvrouw. Wanneer zij de liefde bedrijven, lijkt Henry langzaam weg te vallen in een nachtmerrie die zich volledig afspeelt in een parallelle wereld die verscholen is (sic!) achter de radiator. Hetgeen zich vervolgens voltooit is niet in woorden te vangen en bevestigt eens meer het esthetische karakter van de film. Metaforen van dood en leven, het goddelijke en het zondige wisselen elkaar af tot een hoogtepunt dat opgevat zou kunnen worden als een ernstige overweging van Henry om een einde aan zijn leven te maken.

Het kijken van ‘Eraserhead’ is een ervaring die niet aan iedere kijker besteed is. Wie houdt van een redelijke mate van duidelijkheid en voorspelbaarheid, hoeft zeker niet de moeite te nemen deze film te gaan zien. Echter, voor de liefhebber van surrealistische en duistere films is dit een klassieker. De gehele film lijkt als doel te hebben de kijker een onbehaaglijk gevoel te geven. De motoriek van de acteurs is houterig en doet soms denken aan de ‘stomme films’, de dialogen zijn kort en geforceerd en de ‘sound effects’ (verzorgd door David Lynch zelf) zijn op zijn minst naar te noemen. Een onbehaaglijk gevoel houd je aan deze film dan ook zeker over – maar ook een gevoel van fascinatie.

Boudewijn de Boe

Waardering: 4

Bioscooprelease: 22 december 1983
Re-release: 15 september 2011
DVD- en blu-ray-release: 4 december 2012
Re-release (in 4K): 23 november 2017