Extremely Loud & Incredibly Close (2011)

Regie: Stephen Daldry | 129 minuten | drama | Acteurs: Thomas Horn, Tom Hanks, Sandra Bullock, John Goodman, James Gandolfini, Max von Sydow, Viola Davis, Zoe Caldwell, Jeffrey Wright, Adrian Martinez, Matthew Broadley, Chloe Elaine Scharf, Joseph McKenna, Griffin Newman, Gina Varvaro

Veel romans heeft Jonathan Safran Foer (Washington DC, 1977) nog niet geschreven, maar wél heeft de Joods-Amerikaanse schrijver al een grote schare fans weten op te bouwen. Met zijn debuutroman, het deels autobiografische ‘Everything Is Illuminated’ uit 2002, over de zoektocht naar zijn roots in Oekraïne, prijkte hoog in de internationale bestsellerslijsten en won verschillende literaire prijzen, waaronder de National Jewish Book Award en de Guardian First Book Award. Liev Schreiber verfilmde het boek in 2005. In datzelfde jaar verscheen Safran Foers tweede roman, ‘Extremely Loud and Incredibly Close’. Ook dat boek kon het publiek bekoren, al waren de kritieken minder lovend dan bij zijn debuut. ‘Extremely Loud and Incredibly Close’ gaat over de negenjarige Oskar Schell, die de dood van zijn vader probeert te verwerken. Thomas Schell kwam om bij de aanslagen van 11 september 2001 en juist dat leverde Safran Foer veel kritiek op. Hij zou de wonden die de grootste tragedie uit de recente Amerikaanse geschiedenis bij miljoenen mensen achterliet ‘misbruiken’ voor zijn eigen gewin.

Ondanks die stevige kritiek, kwam er in 2011 toch een verfilming. Niemand minder dan Stephen Daldry (met drie Oscarnominaties voor ‘Billy Elliot’, 2000, ‘The Hours’, 2002 en ‘The Reader’, 2008 niet de minste) nam de regie op zich. Thomas Horn kruipt in de rol van Oskar, die voor de film een paar jaartjes ouder is gemaakt. Voor een elfjarige is hij verrassend wijs (niet voor niets wordt meer dan eens gesuggereerd dat hij het syndroom van Asperger zou hebben) en uitzonderlijk creatief. De film begint met de dag waarop hij in de kledingkast van zijn vader een vaas vindt met daarin een envelopje met een sleutel. Op de envelop staat ‘Black’ geschreven. Oskar denkt dat het het laatste raadsel is dat zijn vader (Tom Hanks) hem heeft achtergelaten, voor die dramatische elfde september. Hij besluit het tot op de bodem uit te zoeken en alle Blacks in heel New York langs te gaan om hen te vragen of ze zijn vader gekend hebben. Uiteraard doet hij dit volgens een uitgekiend schema. Met de bus of de tram durft hij niet en bruggen vindt hij ook eng. Zijn moeder (Sandra Bullock) vertelt hij niets over zijn queeste. De enige die hij laat delen in zijn zoektocht is de huurder van zijn oma, een oude man (Max von Sydow) die zo zijn eigen trauma’s te verwerken heeft en daardoor niet meer kan of wil praten. De twee ontwikkelen een bijzondere vriendschap.

Net als de roman kreeg ook de verfilming van ‘Extremely Loud and Incredibly Close’ veel kritiek. De film zou sentimenteel en manipulatief zijn. Het zou zomaar kunnen dat de kwestie ‘9/11’ in de Verenigde Staten gevoeliger ligt dan in Europa, want de film mag dan inderdaad de emoties van de kijker in de gewenste richting uitsturen, slecht kun je dit drama van Stephen Daldry met de beste wil van de wereld echt niet noemen. Daarvoor is er te veel talent mee gemoeid. Safran Foer was bijvoorbeeld zelf betrokken bij het scenario en hield nauwlettend in de gaten dat er niet te veel van het oorspronkelijke verhaal werd afgeweken. Met een voice-over hield hij de wonderlijke en vaak hilarische gedachtewereld van Oskar overeind. Dat is natuurlijk een ordinaire kunstgreep, die het publiek verder afzet van Oskar, terwijl de kracht van het boek juist is dat je één wordt met het ventje. Toch stoort het niet echt, omdat Thomas Horn een prima rol neerzet. Zeker in de scènes met veteraan Max von Sydow, die ook als tachtigplusser nog van het scherm afspat, zonder dat hij daar woorden voor nodig heeft. Zijn blik – soms ernstig, veelal ondeugend – spreekt boekdelen. Von Sydow is misschien wel de belangrijkste reden om deze film een kans te geven. Zijn Oscarnominatie was dan ook geheel terecht.

Of de nominatie die de film, ondanks alle kritiek, kreeg in de categorie ‘Beste film’ ook zo terecht was, laten we wijselijk in het midden. Veel eindejaarslijstjes zal ‘Extremely Loud and Incredibly Close’ waarschijnlijk niet gehaald hebben, maar dit drama van Stephen Daldry verdient het ook niet om tot de grond toe afgebroken te worden. Dat Daldry aan een toch al zoetsappig verhaal een extra sentimentele draai geeft, had ‘Extremely Loud and Incredibly Close’ de das om kunnen doen. Gelukkig houden anderen de film toch overeind (al had er veel meer ingezeten). Het mooie camerawerk van Chris Menges geeft New York alle ruimte om te schitteren en er zijn fijne bijrolletjes van steracteurs als Viola Davis, Jeffrey Wright en John Goodman. Maar het is Von Sydow die de film van een broodnodige dosis humor en relativering voorziet.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 8 maart 2012
DVD- en blu-ray-release: 4 juli 2012