Funny Games (1997)

Regie: Michael Haneke | 103 minuten | misdaad, drama, thriller | Acteurs: Susanne Lothar, Ulrich Mühe, Arno Frisch, Frank Giering, Stefan Clapczynski, Doris Kunstmann, Christoph Bantzer, Wolfgang Glück, Susanne Meneghel, Monika Zallinger    

Op een gezellige gezinsbarbeque zul je hem liever niet tegenkomen, maar in de bioscoop is hij een relevatie: dan hebben we het over de zwartgallige Oostenrijker Michael Haneke. De pessimistisch ingestelde cineast maakt niet de meest opbeurende films, maar onder zijn topzware producties schuilen altijd wezenlijke vragen die iets vertellen over de wereld waarin we leven. Zo ook in ‘Funny Games’. Hoewel de titel anders doet vermoeden, is er niets grappig aan deze film.

Een Duits gezin besluit om vakantie te vieren in hun bungalow aan een groot meer. Moeder Anna (Lothar), vader Georg(Mühe) en zoon Georgie zijn volop bezig met het uitpakken van hun spullen, als plotseling de jonge Paul (Frisch) en Peter(Giering) aan de deur staan. Hoewel de jongens zich heel beleefd gedragen, blijkt er achter de zachte gezichten van het duo, twee psychopatische monsters schuil te gaan. Zonder aanleiding begint het tweetal het gezin te martelen. Terwijl de slachtoffers wanhopig zoeken naar een verklaring voor het gedrag van hun ongenode gasten, wordt de situatie steeds grimmiger.

Snoeihard en grimmig: dat zijn de trefwoorden voor ‘Funny Games’. Haneke spaart je geen moment en confronteert je met de een na de andere gruwelijke scène. Terwijl je samen met het gezin naar motieven of beweegredenen zoekt voor het handelen van de piepjonge psychopaten, escaleert de situatie steeds meer.

Langzaamaan borrelen er steeds meer agressieve emoties op bij de daders en stijgt de machteloosheid van de slachtoffers. Het getoonde geweld is relatief mild in vergelijking met geweldsfilms, thrillers en horrorfilms. Haneke weet het geweld zeer beklemmend en misselijkmakend in beeld te brengen door de nadruk op de gevolgen van de geweldserupties te leggen.

De op het eerste gezicht zo beleefde en nette jongens blijken tot monsterlijke daden in staat. De regisseur gebruikt op een meesterlijke manier de oppervlakkige gedachtes van de maatschappij door de daders af te beelden als charmante, beleefde jongens die er doodnormaal uitzien. Een inventieve casting die goed uitpakt in deze productie. Door expres geen lelijke mensen te gebruiken die gewoon ‘gemeen’ zijn, maar ogenschijnlijk normale figuren als ‘bad guys’ te portretteren weet hij de geijkte (Hollywood)filmlogica compleet onderuit te halen. De wat morsige Peter en de sympathiek ogende Paul hadden zo je buurjongens kunnen zijn.

Haneke snijdt in ‘Funny Games’ onze obsessie met geweld aan. Hoe komt het dat we zo genieten van gewelddadige films? Hoe goorder of bloederiger de film hoe beter. Waarom leven we mee met personages als ‘Rambo’ die geweld als oplossing gebruiken om hun problemen op te lossen en waarom identificeren we ons met bewapende filmhelden?

Haneke maakt met zijn film uit 1997 een statement waarin hij zijn afschuw toont over de verheerlijking van geweld. ‘Funny Games’ laat zien dat er niets heldhaftigs of moois is aan agressie. Door zich te focussen op de gevolgen van bruut geweld en intimidatie krijgt de film een zeer naargeestig sfeertje. Als de daders zich tenslotte tot de camera wenden, je recht in de ogen kijken en vragen of je geniet van al het bloed, confronteert Haneke zijn publiek met hun bloeddorst. “Moeten we stoppen? dat kan toch niet, je wilt toch een geloofwaardig einde?” zegt een van de daders als hij zich tot jou, de voyeur, richt.

De cast is bijzonder indrukwekkend. Vooral Lothar en Frisch zijn overtuigend als respectievelijk een doodsbange moeder en een enigmatische moordenaar. Het spel van de acteurs is naturel en onopgeschukt. De manier waarop Haneke zijn film heeft opgebouwd is beklemmend. Na een idyllisch begin, komt de film in een stroomversnelling en wordt het ene na het andere gruwelijke moment op je afgevuurd.

De onvoorspelbaarheid van de daders en de situatie zorgt ervoor dat ‘Funny Games’ een spannende, maar moeilijk verteerbare film is. De productie laat je verdoofd achter met een hoofd vol vragen en een verkrampt gevoel in je maag. Subtiel is ‘Funny Games’ niet, maar dat is een klap met een golfclub ook niet. Pijnlijk relevant en schofferend wrang: dat zijn Hanekes opvattingen van ‘grappige spelletjes’. Toch maar niet uitnodigen deze Oostenrijker voor je jaarlijkse barbecue?

Frank v.d. Ven

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 februari 1998