Galapagos (2013)

Regie: Martin Williams | 205 minuten | documentaire | Met: David Attenborough

Ongeveer duizend kilometer van de Ecuadoriaanse kust, in de immense Stille Oceaan, liggen de sprookjesachtige Galapagoseilanden. De natuur heeft op deze plekken eeuwenlang de vrije hand gehad. Door het ontbreken van invloeden van buitenaf, komen er op de eilanden diverse wonderlijke dier- en plantensoorten voor die je nergens anders op aarde aantreft. Het bezoek van de Britse bioloog Charles Darwin aan de eilanden in 1835 zaaide de kiemen voor de evolutietheorie, een baanbrekende hypothese die de Britse bioloog wereldfaam bezorgde en de wetenschap zegende met een beter begrip van de biologische mechanismen die het leven op aarde vormgeven.

Bijna twee eeuwen later is het de befaamde documentairemaker David Attenborough die naar de Galapagoseilanden afreist om ons de natuurwonderen van de archipel uitvoerig te tonen. Het resultaat is een documentaire die redelijk diep graaft en onder meer ingaat op de geologische geschiedenis van de eilanden en de manier waarop de buitenissige, unieke en sterk van de Zuid-Amerikaanse landfauna afwijkende dierenwereld van de Galapagos is ontstaan. Zo vind je in de archipel nauwelijks inheemse zoogdieren en zijn het vooral (zee)vogels en reptielen die gedijen op de eilanden. De reden daarvoor is dat landzoogdieren nooit in staat zijn geweest om op eigen gelegenheid vanuit Zuid-Amerika de Galapagoseilanden te bereiken omdat ze als warmbloedige wezens niet lang zonder voedsel en water (het handhaven van een constante interne lichaamstemperatuur kost veel energie) kunnen. Dat geldt niet voor de koudbloedige, robuustere en veel minder energiebehoeftige reptielen, dieren die ooit drijvend op vlotten van vegetatie de vulkanische eilanden in de Grote Oceaan hebben bereikt en zich in hun nieuwe leefgebieden gaandeweg hebben ontwikkeld tot nieuwe soorten. Omdat de diverse eilanden van de Galapagosarchipel ook van elkaar gescheiden zijn door de zee en er door het onderlinge leeftijdsverschil (er zijn zowel zeer oude als recenter gevormde eilanden) landschappelijk vaak heel anders uitzien, kun je in Galapagos het evolutieproces van heel dichtbij gadeslaan. Afhankelijk van het beschikbare voedsel hebben de vinken op diverse eilanden bijvoorbeeld verschillende snavelvormen. Ook de rugschilden van de legendarische reuzenschildpadden (de dieren die de eilanden hun naam hebben gegeven) vertonen per eiland subtiele verschillen en zijn aangepast aan de diverse uitdagingen die door hun leefomgeving worden opgeworpen.

‘Galapagos’, een documentaire die voor de verandering eens geen BBC-stempel draagt en afkomstig is uit de stal van het commerciële Sky, slaagt er wonderwel in om het bijzondere wetenschappelijke verhaal van de enchanting islands helder en begrijpelijk voor het voetlicht te brengen. Daarnaast zit de film vol met bijzondere en kraakheldere beelden van onder meer prehistorisch ogende zee- en landleguanen (waaronder de zeer zeldzame en pas in 2009 als aparte soort herkende roze landleguaan), imposante reuzenschildpadden, komisch dansende blauwvoetgenten, gracieus zwevende galapagosalbatrossen, nestelende fregatvogels en innemende zeeleeuwen. Ook het onderwaterleven passeert uitgebreid de revue, van de kleinere vissen die de riffen rondom de eilanden bevolken tot de gargantueske walvishaai, de grootste vis ter wereld. De aanwezigheid van good old David Attenborough garandeert dat de documentaire continu de juiste balans houdt tussen wetenschappelijke degelijkheid, fascinatie, realiteitszin en verwondering. De enige aanmerking die je wellicht zou kunnen hebben op deze docureeks is dat de computergraphics die af en toe langs komen om de vulkanische oorsprong van de eilanden of wonderlijke evolutionaire aanpassingen van dieren en planten te tonen niet altijd van een fantastische kwaliteit zijn. Dat doet niettemin weinig af aan het algehele niveau van dit fraaie portret van een van de bijzonderste gebieden op aarde.

Frank Heinen

‘Galapagos’ verschijnt donderdag 26 maart 2015 op DVD.