Garpastum (2005)

Regie: Aleksei German jr. | 116 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Jevgeni Pronin, Danila Kozlovski, Dmitri Vladimirov, Alexander Bikovski, Tsjoelpan Chamatova, Pavel Romanov

‘Garpastum’ is afgeleid van ‘harpastum’, Latijn voor balspel. Regisseur Aleksej German Jr. staat niet bekend om ‘makkelijke’ en ‘toegankelijke’ films. Zijn debuutfilm ‘The Last Train’ oogstte veel lovende kritieken en was opgenomen aan het Russisch-Duitse front tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die beelden waren hoofdzakelijk opgenomen in grijswit-zwart tonen, de film speelde zich immers af in de sneeuw. Ook ‘Garpastum’ speelt zich deels af tijdens een periode van oorlog. Deze keer is de film in magnifieke bruintinten waarbij maximaal gebruik is gemaakt van indrukwekkend armoedige omstandigheden en locaties.

De film start met het moment waarop Gavrilo Prinzip in Sarajevo Aartshertog Ferdinand vermoordt, waarna de Eerste Wereldoorlog onvermijdelijk wordt. Toch is het geen film over oorlog. 1914 was het laatste jaar waarin het leven in Rusland nog enigszins zijn dagelijkse ‘gewone’ gang kon gaan. Nog tijdens die Eerste Wereldoorlog vond ook de Russische Revolutie plaats. Het leven is nooit meer geworden zoals het was.

‘Garpastum’ is meer een film geworden over hoe in een periode van vijf jaren de levens van jonge mensen uiteen gaan lopen en zij uit elkaar groeien. Deze jonge mensen groeien op in een min of meer bourgeoisiemilieu. Juist dit milieu zou het in de kort daarna uitbrekende Russische Revolutie uiterst zwaar gaan krijgen. De voortekenen laten zich daarvan al zien. De broers Andrej en Nikolaj willen in Sint Petersburg een voetbalploeg oprichten. Ze hebben echt grote plannen met een ‘stadion’ en ‘tribunes’ en alles er bij. Die plannen vallen echter snel in duigen omdat de oorlog uitbreekt en hierdoor roet in het eten komt. Toch willen zij er alles voor doen om hun droom te verwezenlijken en zijn bereid met allerlei gespuis in zee te gaan. In dit soort onzekere tijden wordt het leven vaak een zoektocht naar een eigen identiteit en wordt houvast gezocht in spel en ander vermaak. Dat gaat er weinig zachtzinnig aan toe. Wat in feite een onschuldig balspel als een partijtje voetbal zou moeten zijn, ontaardt in complete kloppartijen op bijna leven en dood. Alle onzekerheid uit zich in grimmig en kil onderling gedrag.

De grauwe beelden van deze film benadrukken sterk het verschil in gedrag en karakter van de jonge mensen uit deze film. De wegen van de broers gaan uiteen als de een in het leger gaat en aan het front gaat vechten, de ander blijft achter in Sint Petersburg. Als de oorlog voorbij is, is er veel veranderd, velen zijn overleden. Toch is er tegelijkertijd weinig veranderd, ze willen nog altijd een voetbalclub  met stadion oprichten. Juist de verwezenlijking van die oude droom geeft hun hoop en troost. Hiermee is de cirkel rond, ondanks al het lijden dat zij hebben moeten ondergaan.  De rollen worden door alle spelers sterk en bijzonder geloofwaardig vertolkt. Het verhaal ontwikkelt zich op langzame en zorgvuldige wijze en de cameravoering kent mooie lange shots zoals we die uit de Russische cinema kennen. De dramatiek van de uiterst povere leefomstandigheden spat van het scherm af, hetgeen versterkt wordt door de beklemmende tinten qua kleurstelling.

‘Garpastum’ is geen film voor mensen die eens ontspannen onderuit gezakt een filmpje willen pakken. De film vereist een flinke mate van aandacht om de verhaallijn te blijven vasthouden. ‘Garpastum’ is wel een film die vooral in cinematografisch opzicht hoog scoort met magnifieke beelden en fabelachtige bruintonen.

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 16 november 2006
DVD-release: 27 augustus 2012