Gaslight (1944)
Regie: George Cukor | 114 minuten | drama, thriller | Acteurs: Charles Boyer, Ingrid Bergman, Joseph Cotton, Dame May Whitty, Angela Lansbury, Barbara Everest, Emil Rameau, Edmund Breon, Halliwell Hobbes, Tom Stevenson, Heather Thatcher, Lawrence Grossmith, Jakob Gimpel
Paula Alquist is niet begiftigd met het grote zangtalent van haar wereldberoemde tante Alice en eenmaal verliefd wil het helemaal niet meer vlotten met de zangstudie. Op aanraden van haar zangleraar Guardi (Emil Rameau), bij wie ze na de gewelddadige dood van haar geliefde tante in Italië is gaan studeren, kiest ze voor de liefde.
Ze trouwt halsoverkop met haar geliefde Gregory Anton. Ze gaan daarna op zijn aandringen wonen in het huis dat ze van haar tante heeft geërfd in hartje Londen. Zodra ze het huis heeft betreden wordt Paula overvallen door somberheid bij het zien van de spullen van haar overleden tante van wie de moordenaar nooit is gevonden. Gregory stelt daarom voor om alle bezittingen van tante Alice op te slaan op de bovenste verdieping en deze hermetisch af te sluiten.
Maar dit is ook alles wat hij voor haar wil doen. Verder isoleert hij Paula van de wereld, zelfs een ommetje maken houdt hij uit alle macht tegen. Ook duldt hij geen bezoek aan huis of dat zij ergens op bezoek gaat en laat haar bovendien steeds meer aan haar eigen verstand twijfelen. En dat heeft effect, want ze ontwikkelt straatangst, ontbeert steeds meer een gevoel van eigenwaarde en weet niet meer wat ze ziet of hoort echt gebeurt of niet. Opname in een gesticht lijkt onvermijdelijk.
Dat een film zonder speciale effecten zo ontzettend griezelig en spannend kan zijn. De manier waarop Gregory Paula geestelijk beetje bij beetje weet af te breken, is werkelijk doodeng. Het is de methode van loverboys en gewelddadige echtgenoten die vrouwen volledig afhankelijk van zich weten te maken door de sluwe combinatie van exclusieve aandacht geven, haar te isoleren van de mensen met wie ze een normaal contact zou kunnen onderhouden en die haar eventueel zouden kunnen helpen de ongezonde verhouding te verbreken en stelselmatige vernedering waardoor ze niet meer in staat is zelfstandig een beslissing te nemen of een eigen gedachtegang te ontwikkelen. Charles Boyer speelt dit verdorven individu erg goed en realistisch waardoor de kilte je om het hart slaat en van de al even goed acterende Angela Lansbury, het al te bijdehante dienstmeisje dat haar baas met alle plezier helpt zijn vrouw verder de prut in te draaien, gaan je nekharen letterlijk overeind staan.
Om van een rouwende, verwarde tiener uit te groeien tot een volwassen verliefde vrouw en van een luxe en verwende dame te veranderen in een zielig hoopje ellende en dat allemaal op geloofwaardige wijze in een film, daarvoor moet je een grootse actrice zijn. En dat is Ingrid Berman natuurlijk en de Oscar voor deze formidabele rol is meer dan verdiend. Ze zakt niet zomaar en dramatisch in bij de eerste de beste tegenwind, maar worstelt keer op keer om haar eigenwaarde te behouden en vast te houden aan haar wat ze denkt dat goed is, terwijl meteen duidelijk is dat ze het tegenover zoveel kwaadaardigheid wel moet afleggen. Hartverscheurend en bijzonder ontroerend.
Een magistrale film die net zo benauwend is als het huis waarin de arme Paula min of meer gevangen zit en die laat zien dat voor effectieve horror de cirkelzaag niet altijd uit de schuur gehaald hoeft te worden.
Diana Tjin-A Cheong