Girlfriend: Someone Please Stop the World (2004)

Regie: Ryuichi Hiroki | 104 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Kinuwo Yamada, Aoba Kawai, Jason Gray, Kiyohiko Shibukawa, Aya Sugimoto, Tomorowo Taguchi

‘Girlfriend’ is voor regisseur Hiroki zelf zeer speciaal. Al lange tijd wilde hij een film maken over een fotografe, vooral vanwege de interessante lagen die zo’n film zou bieden. Immers, er worden dan op twee niveaus beelden geregistreerd. Enerzijds door Hiroki, en anderzijds door het personage in de film. Naast deze technische gelaagdheid, lijkt het niet geheel onwaarschijnlijk dat Hiroki tijdens het filmen ook op zijn eigen vak als regisseur en cinematograaf heeft gereflecteerd, al beweert hij in een vraaggesprek dat hij hier niet bij stil heeft gestaan.

De filosofische vragen die hij een man in een bar aan fotografe Kyoko (Kinuwo Yamada) in de film laat stellen, doen namelijk vermoeden dat Hiroki zijn camera, al is het misschien onderbewust en kortstondig, toch ook op zichzelf moet hebben gericht, zoals Kyoko in een emotionele scène voor een spiegel letterlijk doet. De vragen die de man in de bar aan Kyoko stelt, zijn, ten eerste:“Wat betekent de camera voor je?”, en ten tweede: “Wie wil je in je foto’s zien?”.

Er komt geen sluitend antwoord op de vraag waarom Kyoko nu eigenlijk fotografeert. Het lijkt ook te veranderen. Aanvankelijk gaat ze op een zeer vluchtige manier door haar leven heen. Ze slaapt met vele mannen, die ze vaak oppikt na dronken avondjes in de bar, en op eenzelfde wijze richt ze haar camera op alles wat ze tegenkomt, zonder hier erg veel bij stil te staan. Ze heeft talent, dat zeker, maar er ontbreekt iets in de foto’s, zo laat ook een redactrice weten die haar portfolio net heeft bekeken. Het zal allemaal wel verkopen als Kyoko eenmaal bekend is, laat ze haar weten, maar om door te breken is er iets extra’s nodig. De redactrice wil meer van Kyoko zélf leren via de foto’s. Maar Kyoko heeft tot nu toe nog nooit bij haar eigen identiteit stil gestaan. Niet bij haar verlangens, noch haar angsten. Ze heeft eigenlijk nog nooit de camera op zichzelf gericht. Tot het moment dat ze Miho ontmoet.

Om aan werk te komen heeft ze toegezegd een naaktreportage te fotograferen voor een vriend die redacteur is bij een (soft)erotisch blad. Echter, het probleem is, dat ze de meisjes ook zelf moet scouten. Ze voelt zich hier niet helemaal prettig bij, maar zet haar beste beentje voor en benadert verschillende meisjes op straat, maar krijgt steeds nul op het rekest. Vaak is er wel aanvankelijke interesse, maar als duidelijk wordt dat het om naaktfoto’s gaat, haakt iedereen af. Net wanneer ze onverrichter zake naar huis gaat, ziet Kyoko bij een spoorwegovergang Miho voorbijlopen. Ze is onder de indruk van haar verschijning, en staat erop haar te fotograferen. Na enig aandringen, besluit Miho met Kyoko mee te gaan. Maar eerst moet ze nog wel even over het hele naaktaspect heenkomen. Dit zorgt voor een rustige scène met de twee meiden op schommels, waarbij ze wat praten en lacherig doen over het blad en de foto’s die erin staan: “Dus hier worden mannen opgewonden van? Wat een sukkels, het is gewoon naakt”. Na lang op de schommel te hebben gezeten, en het idee van naaktfoto’s in haar hoofd zo triviaal mogelijk te hebben gemaakt, gaat Miho dan toch met Kyoko mee naar een hotelkamer.

Daar aangekomen raakt Kyoko meer en meer geïnteresseerd in Miho’s “verhaal”. Een reden voor Miho om mee te doen aan de sessie is namelijk om haar vader op zijn nummer te kunnen zetten. Maar wanneer Kyoko hierover door blijft vragen, gaat Miho weg: er zijn duidelijk diepe wonden aanwezig waar Miho niet zo graag over praat. Dit is het moment dat Kyoko naast de aandacht voor de problemen en persoonlijkheid van Miho, ook aandacht voor zichzelf krijgt. Ze sluit zich op in de badkamer en fotografeert zichzelf in de spiegel. Wanneer Miho even later terug komt, vindt er een memorabele scène plaats waarbij de twee meiden, met de gesloten badkamer deur tussen hen in, elkaar in vertrouwen nemen door hun diepste zielenroerselen met elkaar te delen. Ze nemen nu eindelijk de rust om eens naar hun eigen leven te kijken (wellicht dat dit een verklaring is voor de subtitel van de film). Wanneer Miho verklaart zich eenzaam te voelen, is Kyoko’s reactie dat iedereen eenzaam is. En bang.

Hiroki weet met een mooie observerende blik het gevoel van doelloosheid van deze generatie weer te geven. De behoefte aan zingeving is sterk aanwezig, maar tegelijkertijd is de zoektocht hiernaar in deze chaotische, vluchtige, en moeilijk definieerbare wereld beangstigend.

‘Girlfriend’ is een beschouwing van deze thematiek, maar daarnaast ook een liefdesverhaal tussen Miho en Kyoko en de persoonlijke reis tot zelfontdekking van deze twee meiden. Kyoko merkt ineens dat ze alleen nog succesvolle foto’s kan maken als haar hart er volledig inzit, zoals bij de naaktsessie met Miho. Dit besef beangstigt haar (meteen na dit besef gaat ze, tegen beter weten in, foto’s van de lucht maken en andere objecten om weer terug naar vroeger te kunnen), maar is ook verrijkend.

‘Girlfriend’ is naast aandoenlijk, teder, en scherp observerend, ook humoristisch. Vooral de gesprekken van Miho met haar alleenstaande moeder (die met 28-jarige mannen aan de haal gaat) en haar vader (die een echte loser blijkt te zijn, wanneer hij zonder blikken of blozen zegt om de zoveel tijd zijn vrouw om te willen wisselen voor een jonger exemplaar, en dat hij zijn karakter nu eenmaal niet kan veranderen) zijn erg komisch. Verder is de soms verrassende wijze waarop Hiroki informatie verstrekt over situaties en verhoudingen interessant. Zo zien we Kyoko bijvoorbeeld eerst een tijdje in gesprek met de redacteur van het naaktblad, wanneer we er langzaam achter komen dat de twee een “verleden” met elkaar hebben op het moment dat hij zegt: “You never call me”.

Er wordt in het midden gelaten of Kyoko nu wel of niet lesbisch is, of biseksueel; al zien we haar zelf stellig beweren het niet te zijn, en de film haar dikwijls met mannelijke partners laat zien. Maar het doet er ook eigenlijk niet toe. Kyoko en Miho hebben meer gevonden dan slechts vriendschap, zoveel is duidelijk, en de liefde die ze voor zichzelf hebben gevonden is sterk verbonden met die voor elkaar, hoe cliché het ook moge klinken.

Hiroki heeft met zijn dierbare ‘Girlfriend’ een charmante karakterstudie afgeleverd met uitstekend debuterende actrices (vooral Yamada maakt indruk) die veel bijdragen aan het intieme karakter van het verhaal. Hiroki blijft indruk maken met zijn persoonlijke drama’s en deze interessante filmmaker verdient een minstens zo grote aandacht in het Westen als populaire landgenoten als Takashi Miike en Takeshi Kitano. Dus, filmliefhebbers aller landen, verheugt u, want Hiroki is hier!

Bart Rietvink