Gloria (1980)

Regie: John Cassavetes | 123 minuten | actie, drama, komedie | Acteurs: Gena Rowlands, John Adames, Buck Henry, Julie Carmen, Jessica Castillo, Lupe Garnica

De titel ‘Gloria’ dekt de lading prima. Het is alles wat je als kijker moet weten. Niet alleen staat dit personage centraal in de film, maar Gloria, oftewel de actrice Gena Rowlands, is ook praktisch het enige element dat de film de moeite van het kijken waard maakt.

Het magere, emotionele verhaaltje zal weinig interesse opwekken, al is de uitvoering hiervan soms wel weer aantrekkelijk. Het begin is bijvoorbeeld erg pakkend gefilmd en heeft een bijzonder aandachtspunt. Net als in ‘Psycho’ wordt hier gespeeld met het verwachtingspatroon van de kijker met betrekking tot een geïntroduceerd personage. De eerste scènes van de film concentreren zich namelijk op de Puerto Ricaanse Carmen, die in de bus zit, en duidelijk niet op haar gemak is. We volgen haar terwijl ze uitstapt, over straat loopt en een appartementengebouw inloopt, de hele tijd zenuwachtig om zich heen kijkend. Op de trap naar de lift komen we een enigszins zwaarlijvige man tegen in een kleurrijk overhemd. Carmen botst half tegen hem op, kijkt angstig naar hem, en neemt vervolgens de lift naar boven. In de lift hoort ze hoe iemand een paar verdiepingen boven haar tegen de liftdeur aan het trappen is, wat de spanning (voor haar) nog eens doet toenemen. Op haar verdieping aangekomen, blijkt de man gelukkig onschuldig (en ze kent hem) en bereikt ze veilig haar appartement, waar haar (blanke) man, en daardoor het hele gezin, inclusief kinderen, inderdaad in gevaar blijken te zijn. Het is mooi hoe de spanning in dit gedeelte voelbaar is, terwijl de oorzaak lange tijd onbekend blijft. We zien iedereen in het appartement druk met elkaar praten, en door elkaar heen lopen. We horen dat ze snel moeten vertrekken, er is sprake van een belangrijk boek, en er komt een pistool in beeld. Als buurvrouw Gloria langs komt, horen we pas duidelijk dat de man in kwestie de maffia heeft belazerd en met gezin en al vermoord dreigt te gaan worden.

Het aandachtspunt van de film gaat vanaf dit punt over van Carmen op Gloria, die het kind Phil in haar schoot gedrukt krijgt. Net als in ‘Psycho’ moeten we snel in het verhaal, en tamelijk onverwachts, afscheid nemen van de tot op dat punt vermoedelijke protagonist(e) van de film. Een mooie tactiek om de aandacht erbij te houden. Vanaf dit punt gaat het echter verhaaltechnisch gezien bergafwaarts en moeten we nota bene de aanwezigheid van een irritant kind tolereren. De rest van de film bestaat nu louter uit het vluchten van Gloria en Phil voor de maffia, en de obligate, zich ontwikkelende band tussen deze twee personages, die elkaar in het begin natuurlijk niet kunnen uitstaan. Wat Phil betreft is deze onuitstaanbaarheid overigens uiterst begrijpelijk. Wat de toeschouwer betreft blijft dit praktisch de hele film van toepassing. Het probleem is niet, zoals sommige verdedigers van dit personage beweren, dat het publiek moeite heeft met een mondig, tegendraads kind, dat nu eens niet schattig is, zoals in zoveel soortgelijke films. Het probleem is dat het gedrag van het kind, zijn woordkeuze, en de manier waarop hij zijn tekst opleest (want zo komt het over) vaak erg ongeloofwaardig zijn. Er is geen chemie tussen hem en Rowlands, en we kunnen nauwelijks sympathie voor hem opbrengen. Gloria moet uiteindelijk haast wel puur uit een moreel plichtsbesef het jongetje blijven beschermen, want een daadwerkelijke band met hem lijkt onmogelijk te realiseren.

Gelukkig is Rowlands een genot om naar te kijken. Als een soort vrouwelijke Dirty Harry sleept ze Phil New York door, leuke one-liners spuiend, en ook fysiek gezien flink van zich afbijtend. Ze weet van wanten, en gaat zelfs koelbloedig confrontaties aan met verschillende maffioso in het gebied. Deze confrontaties zijn meestal de interessantste en vermakelijkste scènes van de film. Vooral eentje tegen het einde van de film, waarbij ze de (plaatselijke) maffiabaas (en tevens ex-liefje) thuis, te midden van zijn handlangers, opzoekt, is een dramatisch en amusant hoogtepunt.

Samen met de bij tijd en wijlen zeer effectieve, operatische muziek van Bill Conti (die echter ook soms wat overdone is wanneer de beelden niet even groots of spannend zijn), en de grauwe, en (figuurlijk) duistere locaties, weet Rowlands dit conventionele werkje de nodige meerwaarde te geven.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 6 november 1980