Goltzius and the Pelican Company (2012)

Regie: Peter Greenaway | 113 minuten | biografie, geschiedenis | Acteurs: F. Murray Abraham, Giulio Berruti, Vincent Riotta, Halina Reijn, Lars Eidinger, Flavio Parenti, Anne Louise Hassing, Kate Moran, Truus de Boer, Francesco De Vito, Pippo Delbono, Maaike Neuville, Ramsey Nasr, Hendrik Aerts, Lisette Malidor, Vedran Zivolic, Boris Bakal, Stefano Scherini

Eigenaardig ronddraaiende podiums, vreemde belichting, woorden die door het beeld bewegen en uiteraard een overvloed aan copulerend naakt. Peter Greenaway stelt in ‘Goltzius & the Pelican Company’ niet teleur in het vertonen van zijn traditionele paradepaardjes. Zijn film is zoals altijd een optocht van visuele hoogstandjes en eigenzinnige vertelvormen.

Doordat zijn films zo sterk afwijken van de norm, ben je geneigd zijn films ook anders te beoordelen andere speelfilms. Als een visueel kunstwerk in plaats van een lange speelfilm. Maar ‘Goltzius & the Pelican Company’ werpt de vraag op of dat wel terecht is. Want moet een film behalve visueel inspireren en overweldigen niet ook enigszins kunnen boeien?

Het verhaal is redelijk eenvoudig en geïnspireerd op het verhaal uit 1590 van de Nederlandse drukker Hendrick Goltzius (dichter Ramses Nasr). Hij vraagt de Markgraaf van Elzas om het drukken van twee boeken te financieren. Om hem over te halen, voert hij met zijn rondreizend theatergezelschap zes erotische verhalen uit het oude testament voor hem op. De stukken, waaronder bijvoorbeeld Adam & Eva en Johannes de Doper, symboliseren zes seksuele taboes: ontucht, pedofilie, incest, overspel, prostitutie en necrofilie.

Dit brengt Greenaway zoals altijd op eigenzinnige wijze in beeld. Alles vindt plaats in een groot pakhuis, dat als een podium dient voor iedere scène. Greenaway speelt daarbij uitdagend met het beeld. Soms tekent hij ontbrekende pilaren, dan weer dwingt hij de kijker zelf een totaalbeeld te maken door zes beelden tegelijk te laten zien vanuit een iets andere hoek. Ook de belichting is verwarrend, alsof er constant een spiegeling van het water op de acteurs valt. Is het om beweging te suggereren in de statische scènes?

Je kunt je ogen minutenlang de kost geven en het levert veel stof op om over na te praten. Maar maakt het dat automatisch tot een goede film? Nee, moet helaas het antwoord zijn. Want ondanks zijn visueel overweldigende aanpak, pakt het verhaal de kijker geen moment. Het zijn dingen die voorbij gaan zonder indruk achter te laten. Het is een schilderij op afstand, waarin de acteurs vooral tegen zichzelf lijken te praten. Niemand wil twee uur lang naar een schilderij kijken.

Soms sneeuwen de mooie woorden ook onder bij de overdaad aan visuele stimulatie. De lange vileine monologen van Goltzius, die hij tussen de bedrijven door houdt, verdwijnen naar de achtergrond, omdat het hoofd van Nasr, dat vaak in close-up wordt gefilmd en vol staat met geprojecteerd vulpeninkt, om aandacht schreeuwt. Achter hem vormen zich ook nog eens extra schrijfsels en bovendien spreekt Nasr Engels met een overdreven Nederlands accent.

Dat laatste lijkt duidelijk een opdracht van de regisseur, maar het doet pijn aan de oren. Het is zo’n gekkigheidje waarbij je Greenaway als kunstenaar soms het voordeel van de twijfel wilt geven, want hij zal er vast iets mee beogen. Je gaat op zoek naar een dubbele bodem. Is hij de kijker bewust aan het treiteren? Wil hij de verengelsing van de wereld aan de kaak stellen?

Misschien wil hij dat. Misschien stelt hij grote vragen. Misschien is ‘Goltzius & the Pelican Company’ een visueel meesterwerk. Maar als speelfilm is het vooral een niet heel geslaagde exercitie.

Bart Boersma

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 18 september 2014
VOD-release: 6 januari 2015
DVD-release: 6 januari 2015