Hamlet (1921)

Regie: Heinz Schall, Svend Gade | 108 minuten | drama | Acteurs: Asta Nielsen, Fritz Achterberg, Mathilde Brandt, Paul Conradi, Anton De Verdier, Lilly Jacobson, Hans Junkermann, Heinz Stieda, Eduard von Winterstein

Het is even wennen, zo’n vrouwelijke Hamlet. Een keuze die consequenties heeft uiteraard. De vriendschap met Horatio krijgt ineens een heel andere lading evenals de afwijzing van Ophelia. Interessant is het wel, maar ook wenselijk? Shakespeare-puristen zullen wellicht gruwelen bij alleen al het idee dat één van hun meest geliefde personages een seksoperatie heeft ondergaan.

Wat wilde Asta Nielsen hiermee eigenlijk zeggen? Was het een vroeg-feministische ingreep? Of wellicht een praktische ingreep, omdat er ‘toevallig’ geen betere acteur te vinden was? We zullen het nooit weten. Feit is wel, dat ze zelf een uitstekende Hamlet neerzet. Tekst ontbreekt hier volledig, want, wellicht nog niet vermeld en toch wel belangrijk: dit is een stomme film (kenners en scherpe lezers hadden al gezien dat de film uit 1920 komt) en toch weet deze actrice/producente met haar realistische mimiek te overtuigen. Ze zet een opvallend moderne Hamlet neer, wat hier neerkomt op: naturel. In die tijd werd er in de theaters groot geacteerd en een lange filmtraditie bestond nog niet, maar zowel de actrice als de filmmaakster moet hebben begrepen dat die grote gebaren niet goed overkomen op het witte doek.

Dat geldt overigens niet voor alle acteurs in deze film. Vooral de nieuwe koning is iets te groot aangezet; hij wordt vanaf het begin al gepresenteerd als een slechterik, met donkere ogen en een gebogen houding die weinig goeds voorspelt. En er zijn nog wel meer gekke ingrepen in het verhaal gedaan. Zo is er een hele voorgeschiedenis over de geboorte van Hamlet en de ontwikkeling van zijn, eh, sorry, haar vriendschap met Horatio, die altijd denkt dat hij met een man te maken heeft.

Verder zijn we getuige van de voorbereidingen op de moord op de koning, waardoor we zeker weten dat hij vermoord is, wat iets van de oorspronkelijke spanning weghaalt. De geest is vervangen door een bewijsstuk in de vorm van een dolk, een ietwat zwakke vondst en niet helemaal duidelijk waarom dit werd geprefereerd boven de oorspronkelijke geestesverschijning.

‘Hamlet’ is uitstekend gerestaureerd, waardoor de beeldkwaliteit opvallend goed is, met als bijzonderheid de verschillende kleurtinten die subtiel zijn toegevoegd. Opvallend is ook de moderne muziek op de achtergrond, die in eerste instantie de wenkbrauwen doet fronsen, maar van hoge kwaliteit is en uiterst effectief blijkt.

Deze film is modern voor zijn tijd, wat illustreert dat we te maken hebben met een getalenteerde filmmaakster. Of eigenlijk moeten we zeggen: hadden. De extra lading van een vrouwelijke Hamlet stemt nieuwsgierig en compenseert enigszins het gemis aan tekst, dat wel een beetje de poëzie (eigenlijk de kracht van Shakespeare) uit het stuk haalt. En uiteindelijk is het leuk om te zien dat er, dankzij sterke regie en goed acteerwerk, dan toch een interessante film overeind blijft. Enige kennis van het oorspronkelijke verhaal is hierbij een pre.

Arjen Dijkstra

Waardering: 4