Harakiri – Seppuku (1962)

Regie: Masaki Kobayashi | 132 minuten | drama | Acteurs: Tatsuya Nakada, Rentaro Mikuni, Shima Iwashita, Akira Ishihama, Yoshio Aoki, Jo Azum, Hisashi Igawa, Yoshio Inaba, Masao Mishima, Ichirô Nakaya, Kei Sato, Tetsuro Tamba

We zijn door de jaren heen vaker geconfronteerd met het onwrikbare eergevoel van Japanners. Clint Eastwood liet in zijn Tweede Wereldoorlog tweeluik (‘Flags of Our Fathers’ en ‘Letters from Iwo Jima’) zien hoe Japanse soldaten zichzelf opblazen met een granaat in plaats van zich overgeven. Of neem de verhalen van Amerikaanse soldaten die Japanse commandanten als bezetenen de hoofden van hun manschappen zag afhakken om ze te behoeden voor gevangenschap.

‘Harakiri’ is een samoeraifilm die al veel eerder de idioterie van de Bushido – de samoeraicode – belichtte. Verwacht geen samoeraifilm met flitsende zwaardgevechten. ‘Harakiri’ behandelt de filosofie achter een denkwijze waaraan zelfs getwijfeld werd in de hoogtijdagen ervan. De manier waarop dat wordt gedaan is zeer sterk.

Het verhaal (geschreven door ‘Rashomon’-scenarist Shinobu Hashimoto) verloopt over verschillende tijdlijnen maar is toch verrassend simpel. In 1630 staat Hanshiro Tsugumo (Tatsuya Nakadai) voor de poort van de Iyi-clan. Hij verzoekt of hij de binnentuin van de clan mag gebruiken om harakiri (hara betekent buik, kiri snijden) te plegen. Het is een rituele zelfmoord die de eer van de samoerai intact houdt.

De raadsheer vertelt hem een verhaal van een ronin (meesterloze samoerai) die nog niet zo lang geleden met hetzelfde verzoek kwam. Sinds een paar jaar is er vrede in Japan. Daardoor is er een golf van ronins die nu werkeloos rondzwerven zonder geld. Het verhaal van een samoerai die verzocht om harakiri te plegen maar door de betreffende clan een baan aangeboden kreeg omdat ze onder de indruk waren van zijn moed, verleidt veel ronins om hetzelfde te proberen in de hoop wat geld los te peuteren. De ronin uit het verhaal werd hier al snel op betrapt. Het gruwelijke einde van het verhaal is dat de ronin werd gedwongen om zich aan zijn woord te houden. Tsugumo hoort het aan maar is niet onder de indruk, en dringt aan op zijn verzoek.

Alles klopt aan Kobayashi’s intieme drama. De cameravoering, de onheilspellende muziek en het sterke acteerwerk van Nakadai en Mikuni die de raadsheer vertolkt. Geen flashback duurt te lang, de ontknopingen zijn perfect getimed. De film zuigt je simpelweg op. Gaandeweg komen we er achter dat Tsugumo de jonge ronin uit het verhaal kende, en ontpopt hij zich als een man die alles waar hij ooit in geloofde heeft verloren. Dit thema is soortgelijk aan dat wat Kobayashi in zijn epische trilogie ‘The Human Condition’ behandelde.

Regisseur Masaki Kobayashi’s faam kwam in geen honderd jaar in de buurt van zijn generatiegenoot Kurosawa. Die maakte meer films, minder zware, dramatische films en was ook wat toegankelijker voor het westerse publiek. Maar in kwaliteit, waar ‘Harakiri’ een prachtvoorbeeld van is, deed Kobayashi absoluut niet voor Kurosawa onder. Verplichte kost voor de filmliefhebber.

Caspar Kraaijpoel