Het Duitse archief presenteert: Artsen aan het front – Als Arzt im Fronteinsatz (2008)

Regie: Karl Höffkes | 85 minuten | documentaire

Interessante documentaire die een bijzonder kijkje achter de schermen biedt van het Derde Rijk. De in Nederland onder de koepeltitel ‘Het Duitse archief presenteert…’ uitgebrachte documentairereeks is een creatie van filmmaker en historicus Karl Höffkes, een verwoed verzamelaar van archiefmateriaal als oude filmbeelden. Höffkes heeft in de loop der jaren een omvangrijke privécollectie opgebouwd van filmmateriaal uit allerlei bronnen. Zijn eigen archief is de basis geworden van een reeks documentaires, die vaak in de marge van de grote gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog spelen. Dat maakt de documentaires interessant voor een publiek dat het verloop van de oorlog kent, maar meer wil weten over specifieke aspecten van de oorlogsvoering en de uitwerking hiervan op de soldaten, burgers en hun omgeving.

De oorspronkelijke titel van dit deel van ‘Het Duitse archief presenteert…’ luidt: ‘Als Arzt im Fronteinsatz’ en volgt de belevenissen van de gemotoriseerde geneeskundige eenheid van de 254e Divisie. De eenheid is toegevoegd aan Legergroep B, onder bevel van generaal (later veldmaarschalk) Von Bock. Voor de samenstelling van de documentaire wordt vooral het filmmateriaal van de stafarts dr. Karl Trautman gebruikt. Trautman was een enthousiaste amateurfilmer, die zijn 16 mm camera overal mee naartoe nam om plaatjes te schieten van wat er om hem heen gebeurde.

Legergroep B was begin 1940 betrokken bij de inval in Nederland, België en Frankrijk. Dit is voor mensen in het Nederlandse taalgebied erg interessant. We zien de geneeskundige eenheid begin mei 1940 oefenen in de bossen bij Kleef en Goch. Marcheren, het simuleren van een luchtaanval, het verzorgen van gewonden. Dan volgt de aftrap van de oorlog aan het Westfront en trekt de eenheid achter de “Blitzkrieg” aan Nederland binnen. Dordrecht en Rotterdam komen voorbij, waarna het leger via Brussel Frankrijk binnentrekt. In het Noordfranse Abbeville richt de geneeskundige eenheid tijdelijk een hoofdkwartier in. Via een tussenstop in Parijs, wordt de eenheid via de trein naar het oosten vervoerd. Daar wacht de voorbereiding op operatie Barbarossa, de inval in de Sovjet-Unie in juni 1941. Via Estland en Litouwen trekt het Duitse leger op richting Leningrad, de medische divisie in haar kielzog. De invallende Russische winter zorgt voor grote problemen voor de slecht voorbereide en toegeruste Duitsers. Trautman komt zonder film te zitten, zodat de eerstvolgende beelden pas uit het voorjaar van 1942 stammen. In 1943 roept het leger dr. Trautman en zijn eenheid terug naar Duitsland. Hierdoor wordt, zoals wordt aangegeven in de film, hen waarschijnlijk het leven gered. Honderdduizenden van hun landgenoten komen om bij gevechtshandelingen of worden door de Sovjets gevangen genomen.

De documentaire komt wel wat traag op gang en er wordt ook veel uitgelegd over de grotere strategie van het leger. De sobere stemmen van Hendrik Stickan en Eva Garg geven een goed commentaar bij de beelden, waarvan het overgrote deel in zwart-wit is. Pas in het laatste kwart is er een paar minuten kleurenfilm te zien. Wie verwacht de artsen ook echt in actie te zien, komt bedrogen uit. Het zijn vooral beelden vanachter de frontlinie. Hierdoor dekt de titel niet helemaal de inhoud van de documentaire. Bij de soms haast idyllische filmbeelden wordt verteld wat er op oorlogsgebied gebeurd is, want dat valt uit Trautmans filmverslag niet op te maken. Het is absoluut bijzonder om de Duitse soldaten in hun dagelijkse bezigheden en hun bij vlagen toeristische gedrag te zien, maar dat is niet genoeg om anderhalf uur de aandacht vast te houden. Kijken op het puntje van je stoel is er absoluut niet bij, maar voor iedereen met een meer dan gemiddelde interesse in de Tweede Wereldoorlog is het – over het geheel genomen – toch een aanrader.

Hans Geurts