Het Duitse archief presenteert: Grote Duitse Veldslagen – Großen Feldzüge des Zweiten Weltkriegs, Die (2008)

Regie: Karl Höffkes | 255 minuten | documentaire

De documentaire ‘Grote Duitse Veldslagen’ van historicus en filmmaker Karl Höffkes is opgedeeld in vier delen die elk verschillende Duitse veldslagen van de Tweede Wereldoorlog tonen. Mede door het gebruik van door soldaten geschoten amateurbeelden krijg je een persoonlijker inzicht in het leven van soldaten in tijden van strijd afgewisseld met periodes van ontspanning. Nooit eerder vertoonde filmfragmenten voegen een extra dimensie toe aan deze documentaire.

‘Zondag 22 juni, 1941, 03.15. Van Finland tot de Zwarte Zee wordt de duisternis doorbroken door een enorme uitbarsting van licht. Meer dan drie miljoen Duitse militairen vallen het grondgebied van de Sovjet-Unie binnen.’ Het eerste deel behandelt operatie ‘Barbarossa’, de strijd die het Duitse leger aan het Oostfront voerde. Afschuwelijke beelden van de gevolgen van massaslachtingen, uitgevoerd door het Rode Leger, branden op je netvlies. Dat een aantal executies (van zowel de Duitsers als de Russen) op beeld werd vastgelegd is gruwelijk om te zien, maar wel een uitstekend middel om de waanzin van oorlog beter te begrijpen.

In eerste instantie lijkt het Duitse leger snel door te stoten naar Moskou, maar de enorme oppervlakte van het gebied en de invallende winter betekenen het begin van het einde van de Duitse opmars. Door extreme kou vriezen veel soldaten dood en de sneeuw verandert het gebied in een moeras waarin vele voertuigen vastlopen. De gevolgen zijn niet te overzien en in Stalingrad valt definitief het doek. Dat de Russische bevolking de Duitsers aanvankelijk zag als bevrijders – ze beseften nog niet dat de ene dictator door een andere werd afgelost – is erg interessant. Wanneer Hitler zou hebben begrepen dat ze als bevrijders werden gezien en op deze manier zou handelen in plaats van de weg van onderdrukking te kiezen, was de uitkomst in de Sovjet-Unie allerminst zeker geweest. Doordat ze dezelfde gruwelijkheden als het Sovjetleger begingen, zag de bevolking hun al snel als bezetters.

In het tweede deel wordt je meegenomen naar de strijd aan de poolcirkel in Noord-Europa. De verrassingsaanval in 1940 om Denemarken en Noorwegen te bezetten gaat de boeken in als de grootste Duitse landingoperatie uit de Tweede Wereldoorlog. Hiernaast worden ook de veldslagen in Finland en Noord-Rusland gevolgd. Privébeelden van een Duitse arts, twee soldaten en een lid van de SS vormen het belangrijkste beeldmateriaal van dit deel. Het interessante aan deze privébeelden is dat het voornamelijk gaat om beelden van het dagelijkse leven. Opnames van het feeërieke Noorse landschap behoren hier ook toe, net als een bezoek van Duitse soldaten aan een pelsfokkerij voor zilvervossen. De scène waarin rendieren Duitse soldaten en hun materieel op sleeën door de sneeuw trekken behoort tot één van de mooiste. Deze rustige beelden maken de documentaire tot een meer persoonlijke. Enig minpuntje is op bepaalde momenten het quasi-grappig bedoelde commentaar, dit is vooral onnodig en ontoepasselijk.

De Blitzkrieg in het Westen staat centraal in het derde deel van deze documentaire. Nadat Groot-Brittannië het vredesaanbod van Hitler met stilzwijgen had beantwoord werd Frankrijk het volgende doelwit van het Duitse leger. Binnen enkele dagen stonden twee miljoen Duitse soldaten klaar om het Westen binnen te vallen. Een eerste fase bestond onder meer uit de verovering van België en Nederland om in een volgende verrassingsaanval Frankrijk binnen te vallen en de Geallieerden van elkaar af te snijden en te isoleren. Hoewel de Geallieerden over meer divisies beschikten waren het de Duitsers die in eerste instantie de overwinning behaalden. De verschillende tactiek tussen de Duitsers en Geallieerden wordt op een heldere manier gepresenteerd.

Opnieuw worden vele met smalfilm gemaakte amateurbeelden getoond. Zij laten op een indrukwekkende manier de chaos op het Franse platteland zien na het wegvluchten van de plaatselijke bevolking. Wegen staan vol met verlaten voertuigen en materieel. Vee, dat door de boeren werd losgelaten, loopt te loeien van de pijn omdat ze gemolken moeten worden. Andere opnames tonen het bezichtigingprogramma van de Duitse soldaten, waar onder meer bezoek aan de Eiffeltoren, Versailles en de Mont Saint Michel werd gebracht.

Het Afrikaanse continent vormt het strijdtoneel van het vierde deel. De Italiaanse campagnes in voornamelijk Egypte en Libië vormen de basis. Wanneer de Engelsen de Italianen in het nauw drijven wordt er door de Italianen bij Hitler aangeklopt voor hulp. Na toestemming van Hitler doet het Duitse Afrikakorps zijn intrede, onder leiding van de fameuze Rommel.

Dit deel verschilt in een aantal opzichten van de andere. Zo worden interviews getoond met Duitsers die actief waren in het Afrikakorps. Zij spreken over het onbekende van het Afrikaans gebied. Hitte, stof, een onbekend klimaat, zandstormen, ongedierte en ziektes waren aan de orde van de dag en deze factoren belemmerde de opmars van de Duitsers in grote mate. Ook de huidige situatie in Libië komt aan bod, de nooit opgeruimde mijnenvelden die nog steeds voor slachtoffers zorgen. Hoe afschuwelijk het lot van deze onschuldige slachtoffers ook is, het past helaas niet goed in deze oorlogsdocumentaire. Een ander klein minpuntje is de achtergrondmuziek, deze kan als zeer irritant worden ervaren.

De vierdelige oorlogsdocumentaire ‘Grote Duitse Veldslagen’ geeft een prachtig overzicht van de verschillende fronten waaraan het Duitse leger vocht. Het vele gebruik van amateurbeelden, die onder meer het vermaak in oorlogstijd tonen, geeft een persoonlijk karakter aan deze documentaire en laat je verwonderen over het feit dat mensen zelfs kunnen genieten in een periode waarin zoveel gruwelijkheden plaatsvinden. Men geniet immers intenser wanneer de dood alom vertegenwoordigd is.

Meinte van Egmond