Het woord heeft mij gered (2009)
Regie: Barbara den Uyl | 76 minuten | documentaire | Met: Rodaan Al Galidi
Rodaan Al Galidi is een bekend columnist/schrijver/dichter die met zijn ‘optredens’ langs vele podia in het land trekt. De film ‘Het woord heeft mij gered’ opent met beelden van Rodaan Al Galidi in een waterrijke omgeving met veel riet. Al Galidi is afkomstig uit het zuiden van Irak en is wat daar genoemd wordt een ‘Moeras Arabier’. Deze groepering is sterk vervolgd door het regime van Sadam Hoessein, immense gebieden werden drooggelegd en hun cultuur verwoest om deze bevolkingsgroep onder controle te krijgen.
Al Galidi is gevlucht om aan vervolging te ontsnappen. In een film met fraaie beelden omlijst met sfeervolle muziek blikt hij aanvankelijk terug op zijn jeugd en vertelt hij over de herinneringen aan zijn ouders. Meerdere van zijn broers wonen noodgedwongen verspreid over de gehele wereld. Hij vertelt over zijn ervaringen in de asielzoekerscentra waar hij zeven jaar heeft rondgezworven. Hij mocht niets, niet werken/niet naar school/niet leren/niet studeren en dreigde langzaam gek te worden. De wanhoop door het jarenlange wachten drukt hij indringend uit als hij vertelt over de twaalf mensen die hij heeft gekend die daar uiteindelijk zelfmoord hebben gepleegd. Een confronterende vergelijking geeft hij aan in de uitspraak dat ‘dieren in een asiel na zo’n drie jaar worden afgemaakt, omdat zij toch geen kans meer hebben. Hij wacht al zeven jaar op een verblijfsvergunning’.
Als zijn vader op sterven ligt, en hij van de Nederlandse autoriteiten geen afscheid van hem mag nemen, houdt hij Nederland voor gezien. Hij vertrekt naar België, waar de ‘g’ zachter klinkt en ook de kippen lieflijker klinken. In het verhaal van de film – die zich kenmerkt door een harmonieuze balans tussen het verhaal over de mens Al Galidi en zijn tragedie, maar ook over zijn krachtige vakmanschap als poëet en schrijver – volgen we hem in een fraaie sfeersetting bij een aantal van zijn poëzievoordrachten. Dat Al Galidi het uiteindelijk toch heeft gered zit in zijn taalkracht en de mogelijkheid zich uit te drukken. De filmtitel ‘het woord heeft mij gered’ is wat dat betreft dan ook de enig juiste. ‘Om mens te zijn heb je geen papieren nodig’ is weer zo’n pakkende uitspraak in een sublieme documentaire vol rake observaties van de Nederlandse maatschappij, die humorvol worden verwoord.
Hoe goed Rodaan Al Galidi een niet onbelangrijk deel van de Nederlandse normen en waarden raak observeert mag blijken uit zijn navolgende gedichtje: “Het eerste dat de Nederlander leert is lopen. Daarna fietsen. En dan de fiets verliezen.” Het verhaal van Al Galidi is van alle tijden en op zich niet exemplarisch. Het is de strijd tegen de regels van het systeem die mensen dreigen te vermalen. Naast de film heeft de DVD nog een aantal interessante extra onderdelen waarin Al Galidi onder andere het gedicht Magnolia voorleest en een fraaie klaagzang over de Nederlandse bureaucratie uitspreekt. In andere delen speelt hij op een Spaanse gitaar en zingt hij kinderliedjes. Dat Al Galidi over subtiele humor beschikt zien wij in zijn dankwoord op de hem toegekende Pen Vlaanderen prijs. Naast een bloemlezing van enkele gedichten doet hij voorts op geestige wijze verslag van zijn eerste afspraakje met een westerse vrouw.
Een warme en gevoelvolle film met fraai camerawerk over hoe een mens bijna vermalen wordt in de bureaucratie, maar in zijn gevecht daartegen ook mens blijft. Zijn weemoed wordt subtiel getoond, zijn humor glorieert en zijn venijn is voelbaar maar niet rancuneus. Als mens is hij niet geknakt en fier overeind gebleven. Een dichter die niet alleen verdient door velen gelezen en gehoord te worden, maar wiens portret in beeld gezien moet worden. Intiem gefilmd en poëtisch verteld.
Rob Veerman